တို႕ျပည္ေထာင္စု သမိုင္း ( ဆရာေဇာ္ဂ်ီ )
ကၽြႏု္ပ္တုိ႕
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွ ၌ တည္ရွိေသာ
ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထိုႏိုင္ငံသည္ လြန္ခဲ့ေသာ
ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ခန္႕မွ စ၍ ( ၀ါ ) ကမာၻသံုးသကၠရာဇ္ ၁၀၀ေလာက္မွ စ၍
တစ္ျဖည္းျဖည္း တစ္စတစ္စ စည္းလံုးမႈ႕ရရွိလာေသာ ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေလသည္ ။
အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား
့ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ၾကည့္လွ်င္ အေရွ႕ဘက္၌
ယိုးဒယားႏိုင္ငံကုိ၎ ၊ အေနာက္ ဘက္၌ အိႏိၵယ ႏွင့္ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံတို႕ကုိ ၎ ၊
ေတာင္ဘက္၌ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ကုိ၎ ၊ ေျမာက္ဘက္၌ တရုပ္ႏိုင္ငံ ကုိ၎
ျမင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေရွးေရွးအခါ မွစ၍
ထုိႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံလာခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္ေလသည္ ။
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ခန္႕ကေသာ္
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ခန္႕ကေသာ္ ( ၀ါ ) ကမာၻသံုးသကၠရာဇ္ ၁၀၀
စုေလာက္ကေသာ္ ယခုျဖစ္ထြန္းတည္ရွိေနေသာ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ
ေျမႏုေဒသအရပ္သည္ ပင္လယ္အတိ ဖံုးလႊမ္းလွ်က္ရွိေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္
ဧရာ၀တီျမစ္ႏွင့္ သံလြင္ျမစ္တို႕သည္ ထုိအခါမွစ၍ စီးဆင္းလွ်က္ရွိေလသည္ ။
မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ရခုိင္ ၊ ကရင္ ၊ ရွမ္း ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ ကယား အစရွိေသာ
ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္ မိမိတုိ႕၏ ေနရင္းေဒသျဖစ္ေသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကုိ
စြန္႕ခြာ၍ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္း ကို ၎ ၊သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းကို ၎ လုိက္ကာ
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႕ ၀င္လာၾကေလသည္ ။ ၀င္လာၾကသည္မွာ
တစ္ၾကိမ္တစ္ခါတည္းတြင္ အားလံုးတစ္စုတေ၀ဒ၀င္လာၾကသည္ မဟုတ္ေခ် ။ တစ္ခါတစ္ရံ
သူ႕အစုႏွင့္သူ ၊ တစ္ခါတစ္ရံ တစ္ကြဲတစ္ျပားစီ ၊ အၾကိမ္ၾကိမ္ အခါခါ
၀င္လာၾကျခင္း ျဖစ္ေလသည္ ။
ျမိဳ႕ရြာတည္ၾကျခင္း
တုိ႕ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္ ထုိသို႕၀င္လာၾကျပီးေနာက္ အခ်ဳိ႕တုိ႕သည္
ျမစ္၀ွမ္းရွိရာ ၊ ပင္လယ္ကန္းေျခရွိရာ ေျမျပန္႕ေဒသ၌ အ ေျခတက် ေနထိုင္က်ေလသည္
။ အခ်ဳိ႕လည္း ေျမျပန္႕ေဒသမ်ားသို႕ ဆင္းလာျခင္းမျပဳပဲ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌သာ
ေတာင္ယာ လုပ္ကုိင္၍ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ား သို႕
ဆင္းလာၾကသူမ်ားတြင္ အုပ္စုအၾကီးအကဲမ်ားသည္ သစ္တပ္ျမိဳ႕ရိုးေဆာက္ကာ
ျမိဳ႕တည္၍ ျမိဳ႕ျပင္တြင္ ရြာငယ္အေျမာက္အျမားကုိ တည္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္
ထုိသူတုိ႕သည္ ရြာဥပစာတြင္ ဆန္ ၊စပါး ၊ လူး ဆပ္ ၊ ေျပာင္း ၊ႏွမ္း စေသာ
ေကာက္ပဲ သီးႏွံမ်ားကုိ စိုက္၍ အသက္ေမြး ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။
ထုိသို႕ေနထုိင္ၾကေသာအခါ ေျမာက္ဘက္ရွိ တရုတ္ႏိုင္ငံ ( စိန္႕ျပည္ ( ၀ါ )
စိနျပည္ ) မွ တရုတ္ ( စိန ) အမ်ဳိးသားကုန္သည္မ်ားသည္ ရံဖန္ရံခါ
ေျမျပန္႕ေဒသရွိ ျမိဳ႕မ်ားသို႕ ေရာက္လာတက္ၾကေလသည္ ။
ဗုဒၶဘာသာ ယဥ္ေက်းမႈ႕ေရာက္လာျခင္း
အထူးသျဖင့္ အခ်ဳိ႕ေသာ အိႏၵိယ အမ်ဳိးသား ကုန္သည္မ်ားသည္
မိမိတုိ႕ႏွင့္အတူတကြ ဗုဒၵဘာသာ က်မ္းစာမ်ားယူလာၾကေလသည္ ။ တစ္ခါတစ္ရံ
ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္မ်ားလည္း ပါလာၾကေလသည္ ။ ေရွးေခတ္ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ားသည္
ဗုဒၶဘာသာတရားကုိ ၾကားနာၾကရေသာအခါ ၾကည္ညိဳျခင္းရွိလာၾကသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္
ေစတီမ်ားကုိ ၎ ၊ဆင္းတုေတာ္ မ်ားကုိ ၎ တည္ထားကုိးကြယ္ လာၾကေလသည္ ။ တဖန္
ရဟန္းေတာ္မ်ားသတင္းသံုးရန္ ရဟန္းေက်ာင္းမ်ားကုိ လည္း
ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကေလသည္ ။ ေရွးေခတ္ ျပည္ေထာင္စု သားမ်ားသည္
ထုိရဟန္းေက်ာင္းမ်ားတြင္ ပညာ သင္ၾကေလသည္ ။ ဤသို႕ ျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ
ေျမျပန္႕ေဒသမ်ားတြင္ အထက္ပိုင္း၌ တေကာင္းျပည္ ဟု ၎ ၊အလယ္ပိုင္း ၌ သေရေခတၱရာ
ျပည္ဟူ၍၎ ၊ ေအာက္ပိုင္း၌ သထံုျပည္ဟူ၍၎ ျပည္သံုးျပည္ ထြန္းကားလာေလသည္ ။
သထံုႏွင့္ သေရေခတၱရာ
ကမာၻသံုး သကၠရာဇ္ ၆၀၀ ေလာက္မွစ၍ သထံုျပည္ႏွင့္ သေရေခတၱရာျပည္ တုိ႕သည္
အထူးထင္ရွားေသာ ျပည္နစ္ျပည္ ျဖစ္လာေလသည္ ။သထံု ျပည္ ကုိ လူ အမ်ားစု
ျဖစ္ေသာမြန္အမ်ဳိးသားတို႕က တည္ေထာင္ေလသည္ ။ သေရေခတၱရာျပည္ကုိ
လူမ်ားစုျဖစ္ေစာ ပ်ဴ အမ်ဳိးသားတို႕က တည္ေထာင္ေလသည္ ။ ထုိျပည္ႏွစ္ျပည္တြင္
ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားေလသည္ ။ ထုိ ျပည္ႏွစ္ျပည္ သည္ တစ္ခါတစ္္ရံ သင့္ျမတ္၍
တစ္ခါတစ္ရံ စစ္မက္ ျဖစ္ပြားတက္ၾကေလသည္ ။ ဤ သို႕ ျဖင့္ မြန္ ႏွင့္ ပ်ဴ တို႕ ၌
စည္းလံုးမႈ႕မရွိဘဲ ေနလာခဲ့ရာ ၊ သကၠရာဇ္ ၈၀၀ ေလာက္တြင္ ေျမာက္ဘက္ရွိ
နန္ေခ်ာင္ျပည့္ရွင္သည္ သေရေခတၱရာ ကုိ တုိက္၍ ပ်ဴ အမ်ဳိးသား အေျမာက္အမ်ား
ကုိ ဖမ္းယူသြားႏိုင္ေလသည္ ။
ျမန္မာ တို႕ ေရာက္လာျခင္း
ထုိအခိုက္တြင္ ျမန္မာဟု ေခၚေသာ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းသို႕
၀င္လာစျပဳၾကေလသည္ ။ ဤတစ္ၾကိမ္တြင္ လူဦးေရလည္းမ်ား၍ တစ္စုတစ္ေ၀းတည္း
၀င္လာျခင္းလည္း ျဖစ္ဟန္တူေလသည္ ။ ျမန္မာတို႕သည္ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္
တည္ရွိရာေဒသတြင္ ေရွးဦးစြာ စခန္းခ် ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ထိုေဒသတြင္
ေဇာ္ဂ်ီျမစ္ ၊ ပန္းေလာင္းျမစ္ ၊ စမံုျမစ္တို႕ စီးဆင္းလွ်က္ရွိရာ ဆန္စပါး
စေသာ ေကာက္ပဲသီးႏွံအေျမာက္အမ်ား စိုက္ၾကေလသည္ ။ ထိုေဒသတြင္ ပ်ဴ အခ်ဳိ႕တို႕
ႏွင့္၎ ၊ မြန္အခ်ဳိ႕ တုိ႕ႏွင့္၎ ေတြ႕ၾကသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာတရားကုိ ထုိသူ
တို႕ထံမွ ၾကားနာခြင့္ရၾကေလသည္ ။ ကာလ ၾကာျမင့္ေသာ္ ပ်ဴ ၊ မြန္ ၊ျမန္မာ
တုိ႕စည္းလံုးမိ၍ ပုဂံျပည္ကုိ တည္ေထာင္ေလသည္ ။ အခ်ဳိ႕လည္း ခ်င္းေတာင္ ၊
ရခုိင္ရိုးမ ေတာင္ တုိ႕ကုိ ေက်ာ္၍ ရခုိင္တုိင္းေျမာက္ပိုင္း အရပ္တြင္
ေ၀သာလီျပည္ကုိ တည္ေထာင္ ေနထုိင္ေလသည္ ။
ပုဂံျပည္
ပုဂံ
ေရႊျမိဳ႕ေတာ္ကုိ သကၠရာဇ္ ၈၄၉ ခုႏွစ္တြင္ ပ်ဥ္ျပားမင္း တည္ ေလသည္ ။
ထုိမင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ အုတ္ျမိဳ႕ရိုးရွိ သရပါ ျမိဳကတံခါးသည္ ယခုတိုင္
တည္လွ်က္ရွိေလသည္ ။ ပုဂံျပည္ ကုိ တည္စအခါကေသာ္ ပုဂံျပည္၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္
ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းေဒသ တစ္၀ိုက္ေလာက္သာ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိေဒသ
တ၀ိုက္တြင္ ပ်ဴ ၊မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ရွမ္း အစရွိသည္တုိ႕
ပါ၀င္ေသာ ပုဂံသားတို႕သည္ ေကာက္ပဲသီးႏွံစိုက္ပ်ဳိး ၍ ေန
ထုိင္စားေသာက္ၾကေလသည္ ။ ဗုဒၶဘာသာ အျပင္ နတ္ကုိ ၎၊ နဂါးကုိ ၎၊
အရည္းၾကီးမ်ားကုိ ၎ ကုိးကြယ္ၾကေလသည္ ။
အေနာ္ရထာ ႏွင့္ ရွင္အရဟံ
အေနာ္ရထာမင္းၾကီး (၁၀၄၄ -၁၀၇၇) လက္ထက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ ၊ ထုိမင္းနွွွွင့္
ရွင္ အရဟံ တုိ႕ အားထုတ္မႈ႕ေၾကာင့္ ပုဂံျပည္သည္ စည္းလံုးလာသည္ ။ ယခုေခတ္
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ နီးပါးေလာက္ က်ယ္၀န္းလာ၍ အင္အား ေတာင့္တင္း
လာေလသည္ ။ ေရွးဦးစြာ မြန္တုိ႕၏သထံုျမိဳ႕သည္ ပုဂံဟုေခၚေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏
ပင္လယ္ သေဘၤာဆိပ္ျမိဳ႕ၾကီး ျဖစ္လာေလသည္ ။ နတ္ ကိုးကြယ္မႈ႕ ၊
နဂါးကုိးကြယ္မႈ႕ ၊ အရည္းၾကီး ကုိးကြယ္မႈ႕တို႕ ညိွဳးမွိန္၍ ဗုဒၶသာသနာသည္
တစ္ႏိုင္ငံလံုးထြန္းကားလာေလသည္ ။ အိ္ႏိၵယႏွင့္ တိုက္ရိုက္ အဆက္အဆံရွိ
၍ယဥ္ေက်းမႈ႕ တိုးတက္လာေလသည္ ။ အေနာ္ရထာမင္း လက္ထက္တြင္ သီဟုိဠ္ ႏိုင္ငံ
ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးအတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ
အျဖစ္ျဖင့္ သီဟိုဠ္ အား အကူအညီ ေပးႏိုင္ခဲ့ေလသည္ ။ ယခုတိုင္
ေက်ာ္ေစာလွ်က္ရွိေသာ ေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ၾကီးကုိလည္း တည္ခဲ့ေလသည္ ။ စပါး ၊
ဆန္ေရ ၊ ေပါေပါမ်ားမ်ား စိုက္ႏိုင္ေအာင္ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္ရွိ
ဆည္ေျမာင္းမ်ားကုိ ျပဳျပင္ခဲ့ေလသည္ ။ ဤ သို႕ျဖင့္ ယခုေခတ္ မြန္၊ ျမန္မာ၊
ရခုိင္ ၊ ခ်င္း ၊ ကရင္ ၊ ရွမ္း အစရွိေသာ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ ဘုိးဘြား
ဘီဘင္တုိ႕သည္ အေနာ္ရထာမင္းၾကီးလက္ထက္မွစ၍ ပုဂံဟုေခၚေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏
စည္းလံုးမႈ႕ ၊ယဥ္ေက်းမႈ႕၊ကမာၻ႕ေရးရာ ပါ၀င္ကူညီမႈ႕တုိ႕သည္ ကၽြႏု္ပ္တို႕၏
မြန္ျမတ္ေသာ အေမြ အႏွစ္တုိ႕ပင္ ျဖစ္ေပသည္ ။
က်န္စစ္သား ႏွင့္ ရွင္ အရဟံ
အေနာ္ရထာမင္းၾကီး လြန္ေသာအခါ သားေတာ္ ေစာလူးမင္းနန္းတက္ေလသည္ ။ ထုိမင္းသည္
အအုပ္ အခ်ဳပ္ အထိန္းအသိမ္း ၌ မလိမၼာသျဖင့္ ဥႆပဲခူးျမိဳ႕စား ငရမန္ကာန္း
ပုန္ကန္ေလသည္ ။ ေစာလူးမင္းသည္ ငရမန္ကာန္း သူပုန္ကုိ
တြန္းလွန္ျခင္းမျပဳႏိုင္ရွိေလသည္ ။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ေစာလူးမင္းကြပ္မ်က္ျခင္း
ခံရေလသည္ ။ေစာလူးမင္းမရွိေသာအခါ အေနာ္ရထာမင္း၏ သားေတာ္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ
က်န္စစ္သား သည္ ပုဂံစစ္သည္ တို႕ကုိ စုရံုး၍ သူပုန္ရန္ကုိ ႏွိမ္ႏွင္းရာ
ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။ က်န္စစ္သားမင္း သည္ (၁၀၈၄ -၁၁၁၃) လက္ရံုးရည္ကုိ
သံုးေသာရန္သူကုိ လက္ရုံးရည္ျဖင့္ပင္ ႏွိမ္နင္းေအာင္ျမင္ခဲ့ေလသည္ ။
သို႕ရာတြင္ ေအာင္ျမင္မႈ႕ကုိရျပီးသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ လက္ရံုးရည္ကုိ
မသံုးေတာ့ပဲ ႏွလံုးရည္ကုိသာ သံုးေေလေတာ့သည္ ။ ထို္မင္းသည္ ျပည္တြင္း ဆူပူ
ေသာင္းက်န္းမႈ႕မ်ားေၾကာင္း သားတကြဲ ၊ မယားတကြဲ ျဖစ္ရျခင္း
၊ေသေၾကပ်က္စီးၾကရျခင္း ၊ ဆန္ေရစပါးရွားပါးရျခင္း ၊ သာသနာေတာ္
ဆုတ္ယုတ္ရျခင္းတို႕အတြက္ အလြန္ေၾကကြဲေတာ္မူေလသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ရွင္အရဟံ
ႏွင့္ တို္ပင္၍ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ ၏ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး ကိစၥတုိ႕ကုိ
ေဆာင္ရြက္ေလသည္ ။ သားတကြဲ ၊မယားတကြဲ ျဖစ္ခဲ့ၾကေသာသူမ်ားအား
ျပန္လည္ဆံုေတြ႕ႏိုင္ၾကေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးသည္ ။ အစားအစာမရွိေသာသူတို႕အား
ဆန္စပါး သီးႏွံေထာက္ပံ့သည္ ။ အ၀တ္ပုဆိုးရွားပါး သူတို႕အား
အ၀တ္ပုဆိုးေပးကမ္းသည္ ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ျမန္မာမ်ားသာမက ပ်ဴ မြန္
တုိ႕သည္လည္း ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ၾကေလသည္ ။ အခ်ဳဳိ႕ အခ်ဳိ႕ ေသာ
တိုင္းသူျပည္သား မ်ား၏ ဆႏၵကုိ လုိက္ေလ်ာေသာ သေဘာျဖင့္ နတ္ကုိးကြယ္မႈ႔
၊နဂါးကိုးကြယ္ မႈ႕တုိ႕ကုိ ခြင့္ျပဳေလသည္ ။ မြန္ အႏုပညာ ၊ပ်ဴအနုပညာ ၊ျမန္မာ
အႏုပညာတို႕ကုိ၎ ခြင့္ျပဳခ်ီးျမွင့္ေလသည္ ။
တဖန္
ျပည္တြင္းေသာင္းက်န္းမႈ႕ေၾကာင့္ လြင့္ပါးပ်က္စီးၾကေသာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ
ျပန္လည္စုေဆာင္း၍ အမွန္အကန္သို႕ ေရာက္ေအာင္ ျပန္လည္တည္းျဖတ္ေစေလသည္ ။
တိုင္းသူျပည္သားမ်ားမြန္ျမတ္ေသာ ကုိယ္ႏႈတ္ႏွလ့ုးသံုးတက္ေအာင္
ဗုဒၶဘာသာစာေပကုိ သင္ၾကားေလ့လာေစသေလသည္ ။ရတနာ သံုးပါး၌
ၾကည္ညိဳျခင္းရွိလာၾကေအာင္ ခမည္းေတာ္ အေနာ္ရထာ တည္ထားေတာ္မူခဲ့
ေသာေရႊစည္းခံု ေစတီေတာ္ကုိ ဆက္လက္၍တည္ေတာ္မူေလသည္ ။ ထုိ႕အျပင္ ကမာၻေပၚ၌
အသပၸာယ္ဆံုး တစ္ဆူျဖစ္ေသာ အာနႏၵာဂူဘုရားကုိလည္း တည္ေတာ္မူခဲ့သည္ ။
ထုိမင္းလက္ထက္မွ စ၍ ပုဂံႏိုင္ငံသား အေျမာက္အျမားတို႕သည္ ဗုဒၶသာသနာ၌
ယံုၾကည္လာၾက၍ ေစတီ ၊ ဂူ ၊ဘုရားေက်ာင္းကန္ အေျမာက္အျမားကုိ
ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကေလေတာ့သည္ ။ ထုိသို႕ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းၾကသည္ႏွင့္အမွ်
ဗုဒၶဘာသာ အႏုပညာမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဗိသုကာ ၊ပန္းခ်ီ ၊ပန္းပု ၊ပန္းေတာ့
၊ပန္းတေမာ့ ပညာမ်ားလည္းထြန္းကားလာၾကေလသည္ ။ ေပရြက္ေပၚ၌၎ ေက်ာက္ျပားေပၚ၌၎
ေရွးဦးစြာ ပ်ဴစာ ၊မြန္စာ ထုိ႕ေနာက္ ျမန္မာစာ တို႕ကုိ ေရးသားျခင္းလည္း
ထြန္းကားလာေလသည္ ။အခ်ဳိ႕ေသာ ေစတီ ၊ ဂူ ဘုရားမ်ားႏွင့္ေက်ာက္စာတို႕ကုိ
ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္း၌ ယခုတိုင္ ဖူးျမင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ထုိေစတီ
ဂူဘုရားမ်ားႏွင့္တကြ ၊ ပုဂံအႏုပညာ ၊ ပုဂံေက်ာက္စာတုိ႕သည္ ယခုေခတ္
ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ ပုဂံေခတ္ ဘုိးဘြားဘီဘင္တုိ႕၌ စည္းလံုးမႈ႕
အင္အားေတာင့္တင္းမႈ႕၊ ယဥ္ေက်းမႈ႕တုိ႕ မားမားမတ္မတ္ တည္ရွိခဲ့ေၾကာင္း
သက္ေသျဖစ္ေလသည္ ။ ထိုေစတီ ဂူ ဘုရား အႏုပညာ ေက်ာက္စာတို႕သည္လည္း
ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား ၏မြန္ျမတတ္ေသာ အေမြအႏွစ္တုိ႕ပင္ ျဖစ္ေလသည္
။ က်န္စစ္သားမင္းၾကီး လက္ထက္၌ ပင္ တရုတ္ ( စိနျပည္ ( ၀ါ ) စိန္႔ျပည္) သို႕
သံေစလႊတ္၍ မဟမိတ္ဖြဲ႕ေလသည္ ။ ထုိသို႕ မဟာ မိတ္ဖြဲ႕သျဖင့္ ပုဂံျပည္ၾကီးသည္
ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ပါးခန္႕ တရုတ္ျပည္ႏွင့္ အၾကည္အသာ ေရာင္း၀ယ္ဆက္ဆံ၍
ျငိမ္းခ်မ္းခဲ့ေလသည္ ။
ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ လြန္ေသာ္္
က်န္စစ္သားမင္းၾကီး လြန္ေတာ္မူသည့္ေနာက္ ဆက္ခံၾကေသာ ပုဂံမင္းမ်ားႏွင့္ ပုဂံ
ျပည္သူျပည္သားတုိ႕သည္ အေနာ္ရထာမင္းၾကီး ႏွင့္ က်န္စစ္သားမင္းၾကီးတုိ႕
အုတ္ျမစ္ခ်ခဲ့ေသာ ဘာသာ သာသနာ ယဥ္ေက်းမႈ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွ်တမႈ႕
စည္းလံုးမႈ႕တို႕ကုိ အေျချပဳလွ်က္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တစ္၀န္းလံုးကုိ နွစ္ေပါင္း
၂၀၀ နီးပါးခန္႕ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာေအာင္ စီမံခန္႕ခြဲ၍ သိုက္သိုက္၀န္း၀န္း
ေနထိုင္လာခဲ့ၾကေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ကမာၻသကၠရာဇ္ ၁၂၅၀ ျပည့္ေလာက္၌ အာရွ
အလယ္ပိုင္းမွ စ၍ စစ္မီးေတာက္လာေလေတာ့သည္ ။ ထုိစစ္မီးကုိ မြန္ဂို တာတာ (
တရုတ္) လူမ်ဳိးကစ၍ ေမႊးေလသည္ ။ ထိုမြန္ဂို တာတာ စစ္သည္တုိ႕သည္
ျမင္းစီးအရာ၌၎ ၊ေလးျမားအတက္၌၎ ကၽြမ္းက်င္ၾကေလသည္ ။ အာရွ အလယ္ပိုင္း ၊
အေနာက္ပိုင္း၊အေရွ႕ပိုင္းတုိ႕ကုိ တုိက္ခိုက္ေအာင္ ျမင္ၾကသည္ ။ ဥေရာပ
အေရွ႕ပိုင္းကုိ ပင္ ေအာင္ျမင္္ခဲ့ေလသည္ ။ ပုဂံျပည္၌ နရသီဟပေတ့မင္း ( ၁၂၅၄
-၁၂၈၇ ) စိုးစံေနစဥ္တြင္ မြန္ဂိုတာတာတို႕၏ ဘုရင္ ကုဗေလခန္မင္းၾကီးသည္
တရုတ္ (စိနျပည္ ( ၀ါ) စိန္႔ျပည္ ) ျပည္အလံုးကုိ သိမ္းက်ဴံးေအာင္ျမင္ေလသည္
။ ထုိ႕ေနာက္ ကူဗေလခန္ မင္းၾကီးသည္ ၁၂၇၁ မွစ၍ တာတာ (တရုတ္) စစ္သည္တုိ႕ကုိ
ပုဂံသို႕ လႊတ္ေလသည္ ။ ၁၂၈၇ ခုနွစ္တြင္ ေျမာက္ဘက္နယ္စပ္၌ တာ တာ (တရုတ္ )
စစ္သည္တုိ႕ကို ပုဂံစစ္သည္တို႕ က မခုခံႏိုင္သည္မွ စ ၍ အထိတ္တလန္႕ျဖစ္ကာ
ပုဂံျပည္ ပ်က္သြားေလေတာ့သည္ ။
မြန္ ၊ ရွမ္း ၊ ျမန္မာ တို႕၏ အေရးသစ္
ပုဂံျပည္ ပ်က္ေသာအခါ ႏိုင္ငံေတာ္ ကစဥ့္ကလ်ားျဖစ္ေလသည္ ။ ေအာက္အရပ္ေဒသ ၌
ရွိေသာ ပဲခူး ၊ ဒလ ျပည္တို႕၌ ၎ ၊ရခုိင္ဘက္၌၎ သူတစ္လူ ငါတစ္မင္း
မင္းမူၾကေလေတာ့သည္ ။ ထိုအခါတြင္ ပုဂံနိုင္ငံ အတြင္း၌ ေမြးဖြားၾကီးျပင္း၍
ပုဂံျပည္၌ ပညာတက္ေျမာက္ခဲ့ေသာ အသခၤယာ ၊ ရာဇသၾကၤန္ ၊ သီဟသူ
ရွမ္းညီေနာင္တုိ႕သည္ ပုဂံမင္း၏ မူႈးမတ္မ်ားပီသစြာ တာ တာ တုိ႕ ေနာက္ထပ္
တိုက္ခုိက္လာသည္ ကုိ တြန္းလွန္နိုင္ၾကေလသည္ ။ ေနာင္အခါ ထုိညီေနာင္တုိ႕သည္
အညာေဒသတြင္ ႏုိင္ငံ ျငိမ္ခ်မ္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္နိုင္၍ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္၌
ျမင္စိုင္းျမိဳ ႕ ၊ မကၡရာျမိဳ႕ ၊ ပင္လယ္ျမိဳ႕တို႕ကုိ တည္ၾကေလသည္ ။
ထုိ႕ေနာက္ ဆက္ခံၾကေသာ မင္းမ်ားသည္ ပင္းယျမိဳ႕ ၊ အင္း၀ျမိဳ႕ ၊စစ္ကုိင္းျမိဳ႕
တို႕ကုိ တည္ၾကျပန္ေလသည္ ။ အေၾကေဒသတြင္ မြန္တို႕သည္ ပဲခူးျမိဳ႕ကုိ
ျပ၍ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ ဝါရီယူမင္းဆက္တြင္ ရာဇာဓိရာဇ္မင္း ၊
ဘုရင္မၾကီးရွင္ေစာပု ၊ ဓမၼေစတီမင္းတုိ႕ သည္ ထင္ရွားေက်ာ္ေစာသည္ ။
ထုိမင္းမ်ား လက္ထက္တြင္ အညာ နွင့္ အေၾက အဆက္အဆံမ်ားေလသည္ ။ တစ္ဖန္
ရခိုင္ဘက္တြင္လည္း ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ ၊ ထုိ႕ေနာက္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕မ်ားကုိ
တည္ေထာင္ၾကေလသည္ ။ မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊ ရွမ္းတို႕ ႏွင့္ အဆက္အဆံ အျမဲရွိသည္
။တစ္ခါတစ္ရံ ဘဂၤလားမင္း၏အေႏွာင့္အယွက္ကုိ ခံရသည္ ။ေနာင္အခါ
အေနာက္ဥေရာပသားမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေပၚတူဂီ တို႕ ၏ အေႏွာင့္အယွက္ကုိ ခံရေလသည္။
ထူးျခားခ်က္ သံုးခု
ဤသို႕ျဖင့္ အညာေဒသတြင္ အင္း၀ျမိဳ႕၌၎၊ အေၾကေဒသတြင္ ဟံသာ၀တီပဲခူးျမိဳ႕၌၎
၊ရခုိင္ဘက္တြင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕၌၎ ၊မြန္၊ ျမန္မာ ၊ရခုိင္ ၊ ရွမ္း တုိ႕သည္
ပုဂံပ်က္ေသာ ၁၂၈၇- ခုနွစ္ မွ ၁၅၃၁ -ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ နီးပါးမွ်
ထီးနန္းျပိဳင္ျပဳ၍ေနၾကေလသည္။ထို ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀ နီးပါးၾကာျမင့္ေသာကာလအတြင္း
ထူးျခားေသာ အခ်က္ သံုးခ်က္ကုိ သိျမင္နိင္ေလသည္ ။ တစ္ခ်က္မွာ ေျမာက္ဘက္မွ
ရွမ္း အမ်ဳိးသား အေျမာက္အျမားပင္လွ်င္ မြန္ဂို တာ တာ တုိ႕ရန္ေၾကာင့္
ျမန္မာနိုင္ငံ အညာေဒသ ၊ အေၾကေဒသ တို႕ကုိ
အႏွံ႕အျပားဝင္လာေနထုိင္ၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ အခ်ဳိ႕လည္း အေရွ႕ဘက္
ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌သာ ေနထုိင္ၾကေလသည္ ။ အျခားတစ္ခ်က္မွာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္နွင့္
ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ႕တို႕သည္ အညာ ၊အေၾက ႏွင့္ ရခုိင္တုိ႕တြင္
ဆက္လက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ုျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ က်န္တစ္ခ်က္မွာ အင္း၀ထီးနန္း ၊ေျမာက္ဦး
ထီးနန္းတုိ႕တြင္ ဧခ်င္း ၊ ေမာ္ကြန္း ၊ ပ်ဳိ႕ ၊ ရတု စေသာ ျမန္မာစာေပ
ထြန္းကားလာျခင္းျဖစ္ေလသည္ ။ အင္ဒ၀တြင္ ရွင္ဥတၱမေက်ာ္ ၊ ရွင္မဟာသီလ၀ံသ ၊
ရွင္ရ႒သာရ တုိ႕သည္၎ ၊ေျမာက္ဦးတြင္ အဒူးမင္းညိဳသည္ ၎ ထင္ရွားေက်ာ္ေစာေသာ
စာဆုိၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကေလသည္ ။
ျမန္မာနိုင္ငံ ၏ အင္အားသစ္
သကၠရာဇ္ -
၁၅၅၀ ေလာက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ထီးျပိဳင္
နန္းျပိဳင္မ်ားရွိၾကသျဖင့္ အင္အားႏုံ႕ေနေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ အေျခအေနသည္
ဒုတိိယအၾကိမ္စည္းလံုးႏိုင္၍ အင္အား ျပန္ေကာင္းလာေသာ အေျခအေနသို႕ တစ္စတစ္စ
ေျပာင္းလာေလသည္ ။ ၁၅၃၀ ျပည့္နွစ္ေလာက္တြင္ ကရင္ ၊ျမန္မာ အေျမာက္အျမား
ေနထိုင္ၾကေသာ ကယားျပည္နယ္ အပါအ၀င္ အထက္စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္းေဒသ၌
ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းမ်ားေပၚထြက္လာၾကေလသည္ ။ ထုိပုဂၢိဳလ္တုိ႕ မွာ မင္းၾကီးညိဳ ၊
တပင္ေရႊထီး ႏွင့္ ဘုရင့္ေနာင္တုိ႕ ျဖစ္ေလသည္ ။ ေရွးဦးစြာ ေကတုမတိီ
ေတာင္ငူျမိဳ႕ကုိ တည္၍ ႏိုင္ငံေတာ္ စည္းလံုးေရးကုိ စတင္ေဆာင္ရြက္လာရာ
ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾကီးလက္ထက္၌ ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။
ဘုရင့္ေနာင္မင္း ( ၁၅၅၁- ၁၅၈၁ )
ထုိမင္းလက္ထက္တြင္ အင္း၀ ၊ ျပည္ ၊ ေတာင္ငူ၊ဟံသာ၀တီ ဟူ၍ ထီးျပိဳင္
နန္းျပိဳင္ မရွိေတာ့ေခ် ။ တစ္အုပ္တစ္ခ်ဳပ္ေအာက္တြင္ ျပန္လည္စည္းလံုးမိ၍
အင္သစ္အားသစ္ရလာေလသည္ ။ ထုိမွ်သာမကေသး သကၠရာဇ္ -၁၁၀၀ေလာက္မွစ၍ တစ္စတစ္စ
၀င္လာေနထုိင္ၾကေသာ ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္လည္း ေျမာက္ဘက္တစ္လႊားတြင္
အေျမာက္အျမားတစ္စုတစ္ေ၀းတည္းရွိေနၾကျပီျဖစ္ရာ လူအင္အား တုိးလာျပန္ေလသည္ ။
ဘုရင့္ေနာင္မင္းႏွင့္ မႈးမတ္တို႕သည္ စစ္ကုိ လိုလားမိသျဖင့္ ဇင္းမယ္ ၊
ယိုးဒယား တုိ႕ကုိ တိုက္ရာ ေအာင္ျမင္မႈ႕ကုိရေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္
ထိုေအာင္ျမင္မႈ႕သည္ ယာယီမွ်သာျဖစ္၍ အေရးၾကီးလွသည္ မဟုတ္ေခ် ။
အေရးၾကီးေသာအခ်က္မွာ ထုိျပန္လည္စည္းလံုးမႈ႕ရရွိလာေသာေၾကာင့္ အေရွ႕ဘက္
တစ္လႊားသို႕ နယ္ခ်ဲ႕လာေသာ ဥေရာပတိုက္သား ေပၚတူဂီ တုိ႕ရုတ္တရက္
ခ်ဥး္ကပ္ျခင္းမျပဳႏိုင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေလသည္ ။ ဘုရင့္ေနာင္လက္ထက္တြင္
ျပည္သူတို႕ အက်ဳိးငွာ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္း တရားစီရင္ရာ၌ တရားမွ်တမႈရွိေအာင္
ဓမၼသတ္က်မ္းမ်ား ျပ႒ာန္းျခင္း ၊ ကုန္ေရာင္းကုန္၀ယ္ျပဳရာ၌
အျငင္းပါားမႈ႕မရွိေအာင္ အေလးတင္းေတာင္းသတ္မွတ္ျခင္း ၊ရွမ္း ေတာင္တန္း
ေဒသမ်ား၌ ဗုဒၵသာသနာေတာ္ ပြင့္လင္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ၊
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း၌ ဆိတ္ ၊ ႏြား စသည့္ တိရစာၦန္တုိ႕ ၏ အေသြးအသားျဖင့္
ယဇ္ပူေဇာ္ေသာ အေလ့ဆုိးကုိ ဖ်က္သိမ္းျခင္း ၊ႏိုင္ငံျခားေရးရာတြင္ အထူးသျဖင့္
သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင့္ အၾကည္အသာ ဆက္ဆံျခင္းတို႕ကုိျပဳခဲ့သည္ ျဖစ္ရာ
ပုဂံေခတ္မွ သက္ဆင္းလာေသာ ပုဂံယဥ္ေက်းမႈ႕သည္ အားသစ္မာန္သစ္ရလာသည္ဟု
ဆိုနိုင္ေလသည္ ။
ျမန္မာႏုိင္ငံ နွင့္ ဥေရာပ
ကမာၻသံုး သကၠရာဇ္
၁၀၀ေလာက္မွ စ၍ တရုတ္နိုင္ငံမွ ပိုး ၊ဖဲ စေသာ ကုန္ပစၥည္းတုိ႕သည္ ၎
၊အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစုမွ ငရုတ္ေကာင္း ၊ ဇီယာ ၊ ကရေ၀း စေသာ
ဟင္းေမႊးအသီးအရြက္ ကုန္ပစၥည္းတုိ႕သည္၎ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ ေရႊထည္ ၊ေငြထည္ ၊
ပိတ္ေကာင္း ၊ပိတ္ေခ်ာ စေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားတုိ႕သည္၎ အေနာက္ဥေရာပသို႕
ေရာက္ခဲ့ၾကေလသည္ ။ ထုိကုန္ပစၥည္းတုိ႕ကုိ အမ်ားအားျဖင့္
အာရပ္ကုန္သည္ၾကီးမ်ားက တရုတ္ ႏိုင္ငံ ၊အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံ ၊ အိႏိၵယ
ႏိုင္ငံတို႕၌၀ယ္၍ ရြက္သေဘၤာျဖင့္ ဥေရာပသို႕ ယူသြားေလသည္
။ထုိအာရပ္ကုန္သည္ၾကီးမ်ားသည္ ထုိကုန္ပစၥည္းအေျမာက္အျမားကုိ ဥေရာပ၌
ေရာင္းခ်ရာ အျမတ္အစြန္း အေျမာက္အျမားရေလသည္ ။ သကၠရာဇ္ ၁၅၀၀ ေလာက္သို႕
ေရာက္ေသာအခါ ဥေရာပတိုက္ရွိ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံမွ ကုန္သည္မ်ားသည္ မိမိတို႕
ကုိယ္ပိုင္ ရြက္သေဘၤာမ်ားျဖင့္ မိမိတို႕ကုိယ္တိုင္ ပင္လယ္ခရီးသို႕သြား၍
အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳလုိၾကေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ အာရပ္ကုန္သည္မ်ားသည္
အေႏွာင့္အယွက္ေပးေလ့ရွိသျဖင့္ အာရက္သေဘၤာမ်ားသြားလာေသာ လမ္းသို႕ မလာရဲဘဲ
လမ္းသစ္ကုိ ရွာေလသည္ ၁၄၉၈ -- ခုႏွစ္တြင္ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံသား ဗတ္စကုိဒဂါးမား
သည္ အာဖရိက တုိက္ ေတာင္ပိုင္းကုိ ပတ္၍ အိႏိၵယႏိုင္ငံသို႕ေရာက္ေအာင္
လာနိုင္ေလသည္ ။ ထုိအခါမ်စ၍ ေပၚတူဂီ ရြက္သေဘၤာ အေျမာက္အျမားေရာက္လာ၍
အာရပ္သေဘၤာမ်ားကုိ တုိက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးေလသည္ ။ မိမိတုိ႕ ကုိယ္တိုင္လည္း
အာရွတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ တိုက္ရိုက္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳေလသည္ ။
ထိုသို႕အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရာမွ အစျပဳ၍ နယ္ခ်ဲ႕စိတ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာကာ အီရန္ (
ပါရွား ) ႏိုင္ငံတြင္ အိုမာဇ ျမိဳ႕ကုိ၎ ၊အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ဂို၀ါျမိဳ႕ကုိ၎
၊ပသွ်ဳးကၽြန္းဆြယ္တြင္ မလႅကာျမိဳ႕ကုိ၎ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္
ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕တို႕သည္ ရခုိင္ကမ္းေျခသို႕ေရာက္လာ၍
အေႏွာင့္အယွက္ေပးေလ့ရွိသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ဟံသာ၀တီ
ဘုရင့္ေနာင္မင္းၾကီးလက္ထက္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံစည္းလံုး၍
အင္အားေတာင့္တင္းေနသျဖင့္ ထုိေပၚတူဂီနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္
အေႏွာင့္အယွက္မေပး၀ံ့ၾကေခ် ။ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားၾကီး၏ တပ္မေတာ္မ်ား၌
အေျမာက္ေသနတ္သားမ်ားအျဖင့္သာ အမႈ႕ထမ္းၾကသည္က မ်ားသည္ ။
အေနာက္ဘက္လြန္မင္းႏွင့္ ေပၚတူဂီနယ္ခ်ဲ႕
ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီးလြန္ေသာအခါ တိုင္းျပည္ စည္းလံုးမႈ႕ ပ်က္ပ်ားလာသည္
။ထုိအခါ ငဇကၤာ ေခၚ ဒီဗရစ္တုိ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ အခ်ဳိ႕သည္
သန္လ်င္ျမိဳ႕ကုိ သိမ္းယူ၍ မုတၱမ ၊ဟံသာ၀တီ ၊ ေတာင္ငူ တို႕ကုိပါ
ေနာက္ထပ္သိမ္းယူရန္ ၾကံရြယ္လွ်က္ေနေလသည္ ။ ထုိအခါ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီး၏
ေျမးေတာ္ျဖစ္ေသာ မဟာဓမၼရာဇာ အေနာက္ဘက္လြန္မင္း ( ၁၆၀၅ -၁၆၂၈ ) သည္ အင္း၀မ်
အလံုးအရင္းႏွင့္ ခ်ီလာ၍ သန္လ်င္ ကုိ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ ဒီဗရစ္ တုိ႕ ၏ လက္မွ
ျပန္သိမ္းရေလသည္ ။ ထိုမွ်သာမကေသး ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕၏ ရန္ကုိ အျပီးအပိုင္
သုတ္သင္ လိုက္ရေလသည္ ။ထုိအခါမွ စ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေပၚတူဂီ နယ္ခ်ဲ႕ရန္မွ
လြတ္ကင္းသြားေလေတာ့သည္ ။
ဒတ္ (ခ်္) ၊အဂၤလိ္ပ္ ၊ ျပင္သစ္
ေပၚတူဂီ
နယ္ခ်ဲ႕တုိ႕သည္ သကၠရာဇ္ -၁၆၀၀ေက်ာ္ေလာက္မွစ၍ ျမန္မာနိုင္ငံ၌သာမက
အေရွ႕ဘက္တစ္ခြင္၌လည္းအေရးနိမ့္လာေလသည္ ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဥေရာပတုိက္ရွိ
ေဟာ္လန္ (ဒတ္ခ်္) နိုင္ငံမ်ာ ဒတ္(ခ်္) ကုန္သည္မ်ားတုိ႕သည္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ မွ
အဂ္လိပ္ကုန္သည္မ်ား တုိ႕သည္လည္း မိမိတိို႕ကုိယ္ပိုင္
ရြက္သေဘၤာမ်ားျဖင့္လာ၍ ေပၚတူဂီ တုိ႕ ႏွင့္ အျပိဳင္အဆိုင္
အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိ႕ျပင္ ထုိသို႕
အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကရင္း သူတို႕အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္ေသာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေလသည္
။ ေပၚတူဂီ တို႕ တန္ခုိးေမွးမွိန္သြားျပီးသည့္ေနာက္ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္ႏွင့္
အဂၤလိပ္ကုန္သည္တုိ႔ အျပင္ ျပင္သစ္ကုန္သည္မ်ားလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕
ေရာက္လာျပန္ေလသည္ ။ ထုိ ကုန္သည္အားလံုးပင္လွ်င္ ျမန္မာ့ ကၽြန္းသစ္ ၊ ေရနံ
တုိ႕ကုိ လုိခ်င္ၾကေလသည္ ။ ကၽြန္းသစ္နွင့္ ေရနံတို႕ကုိ လုိခ်င္ၾကေလသည္ ။
ကၽြန္းသစ္ႏွင့္ ေရနံကုိ ရြက္သေဘၤာမ်ား တည္ရာ ျပင္ဆင္ရာတုိ႕တြင္
အသံုးျပဳၾကေလသည္ ။ ထုိ႕ေၾကာင့္ မုတၱမ ျမိဳ႕ ၊ပဲခူးျမိဳ႕ ၊သန္လွ်င္ျမိဳ႕၊
ပုသိမ္ျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ တုိ႕၌ ကုန္တိုက္မ်ားဖြင့္လွစ္၍
အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကေလသည္ ။ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္တို႕သည္ အင္း၀ျမိဳ႕၌ပင္
ကုန္တိုက္မ်ားဖြင့္၍ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကေလသည္ ။ ဒတ္ခ်္ ကုန္သည္ တို႕သည္ အင္း၀
ျမိဳ႕၌ ပင္ ကုိယ္တိုင္ ဖြင့္နိုင္ေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ေနာင္အခါ၌
ရုပ္သိမ္းသြားေလသည္ ။
ဦးေအာင္ေဇယ် ႏွင့္ ဦးေအာင္လွ
သကၠရာဇ္ -၁၇၅၀
လြန္ေသာ္အခါ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ မင္းလက္ထက္၌ တိုင္းျပည္မျငိမ္မသက္ျဖစ္လာေလသည္ ။
အညာတြင္ မဏိပူရကလည္း စစ္သည္တုိ႕သည္ အခါအခြင့္ရတိုင္း
ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းခ်င္းနင္း၀င္းေရာက္၍ လုယက္ဖ်က္ဆီးေလ့ရွိေလသည္ ။ အေၾကတြင္
ဟံသာ၀တီရွိျမိဳ႕၀န္သည္ အင္း၀ထီးနန္းကုိ လုိခ်င္သျဖင့္ ပုန္ကန္ေလသည္ ။
မဟာရာဇာဓိပတိ မင္းသည္ကလည္း စစ္သည္တုိ႕၏ ရန္ကုိလည္း အျပီးအပိုင္
မတားဆီးႏိုင္ ။ ဟံသာ၀တီ က သူပုန္ရန္ကုိလည္း မႏွမ္နင္းနိုင္ ျဖစ္လာ၍
ေနာက္ဆံုးတြင္ အထက္အညာ ၀မ္းဘဲ အင္းစံရြာသား ဆင္၀န္ေဟာင္း ဦးေအာင္လွသည္
ဗညားဒလဘြဲ႕ခံျပီးလွ်င္ အင္း၀သို႕ခ်ီ တက္သိမ္းပိုက္ေလသည္ ။ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ
ကုိလည္း ကြတ္မ်က္ လုိက္ေလသည္ ။ ထုိအခါ မုဆိုးဘုိျမိဳ႕မွ ဦးေအာင္ေဇယ်သည္္
ဦးေအာင္လွ၏သစၥာကုိ မခံလုိသျဖင့္ ဦးေအာင္လွ၏ တပ္မ်ားကုိ ခံတိုက္၍ အင္း၀
ကုိျပန္သိမ္းေလသည္ ။ အေလာင္းမင္းဘြဲ႕ခံကာ မင္း အျဖစ္ကုိ ယူလိုက္ေလသည္ ။
ထုိ႕ေနာက္ ဧရာ၀တီျမစ္ကုိ ဆန္၍ ဦးေအာင္လွတပ္တုိ႕ကုိ လုိက္တုိက္ရာ
ရန္ကုန္ျမိဳ႕အထိ ေအာင္ျမင္ေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္ ပုသိမ္ ၊သန္လ်င္ ၊ ဟံသာ၀တီ
၊မုတၱမ တို႕ကား ဦးေအာင္လွ ၏ နယ္အတြင္း ၌ပင္ ရွိေလေသးသည္ ။
အင္း၀ထီးနန္းရလုိမႈ႕အတြက္ ဦးေအာင္ေဇယ် (၀ါ) အေလာင္းမင္းတရား ႏွင့္
ဦးေအာင္လွ ( ၀ါ ) ဗညားဒလ တို႕သည္ ထုိသို႕ အၾကိတ္အနယ္
တိုက္ခုိက္ေနၾကစဥ္တြင္ အိႏိၵယ ၌ အျပိဳင္အဆုိင္ နယ္ခ်ဲ႕ေနၾကေသာ အဂၤလိပ္
ႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႕သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လည္း ထုိ အတိုင္းပင္လွ်င္
အျပိဳင္အဆိုင္ နယ္ခ်ဲ႕စ ျပဳလာေလျပီ ။ ထုိနယ္ခ်ဲ႕ တုိ႕သည္ အေရာင္းအ၀ယ္
အခြင့္အေရး ၊အေျခခံ စခန္း အခြင့္အေရး ၊ ၾသဇာအာဏာ အခြင့္အေရးတို႕အတြက္
အညာတစ္ခြင္တြင္ ထုိအခါက ေအာင္ျမင္မႈ႕ရေနဆဲျဖစ္ေသာ ဗညားဒလအား ေရွးဦစြာ ေသနတ္
အေျမာက္စေသာ လက္နက္ အေထာက္အပံ့ကုိ အျပိဳင္အဆိုင္ေပးၾကေလသည္ ။ သို႕ရာတြင္
အေလာင္းမင္းတရားဘက္မွ အႏိုင္ရရပံုေပၚေတာ့မည့္ အရိပ္အေရာင္ျမင္လာေသာအခါ
အဂၤလိပ္တို႕သည္ အေလာင္းမင္းတရား ဘက္သို႕ ကူးေျပာင္း၍
အေလာင္းမင္းတရားသို႕သာလွ်င္ လက္နက္ အေထာက္အပံ့ေပးေလေတာ့သည္ ။ ျပင္သစ္တုိ႕
မွာကား ဗညား ဒလ သို႕ပင္ လက္နက္အေထာက္အပံ့ ေပးျမဲ ေပးေလသည္ ။ ဤသို႕ျဖင့္
အေျမာက္အျမား ေသေက် ပ်က္စီးၾကရျပီးသည့္ေနာက္ ေနာက္ဆံုးတြင္ လူအင္အား
ေကာင္းလွ ေသာ အေလာင္းမင္းတရားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အားလံုးကုိ ေအာင္ျမင္၍
လက္နက္ လက္ရံုးျဖင့္ပင္ အညာ အေၾက အရပ္တုိ႕ကုိ စုစည္းေပးခဲ့ရေလသည္ ။
ကုန္းေဘာင္ဆက္မင္းတို႕ ၏ အင္အား
အေလာင္းမင္းတရား ( ၁၇၅၂ - ၆၀ ) သည္ ပထမ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ျဖစ္ေလသည္ ။
ထိုမင္းမွ ဆင္းသက္၍ ဘိုးေတာ္မင္းတရား ( ၁၇၈၂ - ၁၈၁၉ ) လက္ထက္အထိ
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အင္အားသည္ ၾကီးမားသည္ထက္ ၾကီးမားလာ၍ မင္းတို႕ ၏ ၀ါဒ သည္လည္း
တိုက္ခုိက္သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒ ျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုသင့္ေလသည္ ။
ေရွးဦးစြာ ယိုးဒယား ကုိ ေအာင္သည္။ ထုိ႕ေနာက္ တရုပ္ျပည္ ကုိ
စိုးမိုးလ်က္ေနၾကေသာ မန္ခ်ဳးမင္း ၏ စစ္သည္တို႕ ထိပါးလာသည္ ကိုတြန္းလွန္
ႏိုင္သည္ ။ ထို႕ေနာက္ မဏိပူရ ႏွင့္ အာသံျပည္ တို႕ကုိ ေအာင္ျပန္ေလသည္ ။
ထို႕ေနာက္ ရခိုင္ျပည္တြင္ လက္ရွိမင္းကုိ ရခိုင္မႈးမတ္ အခ်ဳိ႕ မႏွစ္သက္
သည္မွ စ၍ ေနာက္ဆံုး၌ မင္းကုိ ထီး နန္းမွ ခ်ျပီးေနာက္ ရခုိင္ ျပည္ကုိ ျပည္
မ၌ ထည့္သြင္းပူးေပါင္းလိုက္သည္ ။ သို႕ရာတြင္ တိုက္ခုိက္ သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ
ထို နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒေၾကာင့္ပင္လွ်င္ အေသအေၾက အပ်က္အစီးမ်ား၍
ႏိုင္ငံအားအင္ဆုတ္ယုတ္လာ ေလသည္ ။ ယိုးဒယား တို႕သည္ မၾကာမီအတြင္း၌ ပင္
ျမန္မာ စစ္သည္ တို႕ကို ေတာ္လွန္ တိုက္ခိုက္ ႏိုင္၍ ေရွးကဲ့ သို႕ လြတ္လပ္ျမဲ
လြတ္လပ္သြားေလသည္ ။ အာသံ ၊မဏိပူရ ၊ ရခိုင္တို႕ကုိ ရသျဖင့္ အိႏၵိယ ႏွင့္
နယ္စပ္လာသည္ ျဖစ္ရာ အိႏိၵယ အေျခခံစခန္းမွ ေန၍ နယ္ခ်ဲ႕လိုေသးေသာ
အဂၤလိပ္တုိ႕ႏွင့္ ေနာင္အခါတြင္ ရန္စစ္ျဖစ္ၾကရေလသည္ ။ မန္ခ်ဳးမင္း ၏
စစ္သည္တို႕ကုိ ျမန္မာတို႕ က တြန္းလွန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းသည္သာလွ်င္
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ေက်းဇူးအလြန္မ်ားခဲ့သည္ ဟု ဆုိသင့္ေလသည္ ။
ဘိုးေတာ္မင္းတရား လြန္ေတာ္မူ၍ ဘၾကီးေတာ္ မင္းတရား နန္းတက္လာေသာအခါ၌လည္း
တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ ထို နယ္ခ်ဲ႕၀ါဒသည္ ျမန္မာ့ ထီးနန္းတြင္
ေခတ္စားတုန္းပင္ျဖစ္ေလသည္ ။
ကမာၻ ႏွင့္ ျမန္မာ
သကၠရာဇ္ ၁၈၀၀
မတိုင္မီကပင္ ကမာၻ႕အေျခအေနသည္ ေျပာင္းလဲေနေလသည္ ။ အထူးသျဖင့္ ဥေရာပ
တိုက္သားတို႕ ၏ စိတ္ႏွင့္ အျပဳအမူတို႕ ေျပာင္းလဲေနေလသည္ ။
ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္တြင္ သက္ဦးဆံပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို မလုိလားေသာ
စိတ္ ၊ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား ကုိယ္တိုင္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ တရားမွ်တစြာ
အုပ္ခ်ဳပ္ လိုေသာစိတ္ တုိ႕သည္ ျဖစ္ေပၚလာၾကေလသည္ ။ စီးပြားေရးဘက္တြင္လည္း
ေရေႏြးေငြ႕အားႏွင့္ စက္ယႏၱရား တုိ႕ကုိ တီထြင္လာၾကသည္ ျဖစ္ရာ
ခ်ည္စက္ၾကီးမ်ားကုိ တည္၍ အထည္အလိပ္ အေျမာက္အျမား ထုတ္လုပ္ ႏိုင္လာသည္ ။
မီးရထား ွ ႏွင့္ ပင္လယ္ကူး မီးသေဘၤာၾကီးမ်ားကုိ တည္၍ ကမာၻကုိ ပတ္ကာ
ခရီးသြားလာႏိုင္လာသည္ ။ ထိုအခါ ပိုလွ်ံေသာ အထည္ လိပ္မ်ား ေရာင္းခ်ႏုိင္ရာ
ျဖစ္သည့္ ေစ်းကြက္ ကုိရွာ၍ အျပိဳင္အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရာမွစ၍
အာရွတိုက္တြင္ နယ္ခ်ဲ႕ခ်င္ေသာ စိတ္လည္ ျဖစ္ေပၚလာေလသည္ ။ အျပိဳင္ အဆိုင္
ေစ်းကြက္ရွာ၍ အျပိဳင္ အဆိုင္ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳၾကသူမ်ားအနက္ ဒတ္ (ခ်္) ကုန္သည္
၊ အဂၤလိပ္ကုန္သည္၊ ျပင္သစ္ကုန္သည္တုိ႕သည္ အေရွ႕ဘက္၌
ထင္ရွားသူမ်ားျဖစ္ေလသည္ ။ ေစ်းကြက္ရွာရင္း အျပိိဳင္အဆိုင္
အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳရင္း ဒတ္ (ခ်္ ) ကုန္သည္စုသည္ အင္ဒိုနီးရွား
ကၽြန္းစုႏိုင္ငံကုိ တိုက္ခုိက္သိမ္းပိုက္လိုက္ေလသည္ ။ အဂၤလိပ္ကုန္သည္
စုႏွင့္ ျပင္သစ္ ကုန္သည္စုတို႕သည္ အိႏိၵယတြင္ စိတ္၀မ္းကြဲေနၾကေသာ
မဟာရာဇာမင္းမ်ား ကုိ ေျမွာက္ပင့္ေပးရင္း အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားအေပၚ၌ ၾသဇာအာဏာ
လႊမ္းမိုးလာၾကေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္ တို႕
အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္၍ ျပင္သစ္ၾသဇာခံ အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားကုိ အဂၤလိပ္တို႕က
သိမ္းပိုက္လိုက္ေလသည္ ။ ထုိ႕ေနာက္ ဘဂၤလားနယ္ ကုိ ထပ္သိမ္းျပန္သည္ ။
ျပင္သစ္တုိ႕သည္ အိႏိၵယမွ ထြက္ၾကရေသာ္လည္း အခဲမေက် ျဖစ္ေနေလသည္ ။
ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္၌ အေျခစခန္းျပဳ၍ ထိုအေျခစခန္းမွ အဂၤလိပ္ကုိ
ျပန္တိုက္နိုင္မည္ဆိုလွ်င္ တိုက္ႏိုင္ေလသည္ ။ အဂၤလိပ္တို႕သည္ ထုိအခ်က္ ကုိ
သိသည္ျဖစ္ရာ ျပင္သစ္ ၏ ေျခလွမ္းကုိ မ်က္ေျခမပ်က္ ေစာင့္ၾကည့္ေနေလသည္ ။
ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲ ႏွစ္ၾကိမ္
ဘၾကီးေတာ္ ဘုရားလက္ထက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခ်င္ေသာ
အဂၤလိပ္တို႕ ၏ နယ္ခ်ဲ႕စိတ္သည္ ၎၊ ျပင္သစ္ကုိ မသကၤာေနေသာ စိတ္သည္၎
ျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ျဖစ္ေပၚေနေလသည္ ။ တစ္ဖန္
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္မ်ား သိမ္းပိုက္ထားေသာ အာသံ ႏွင့္ မဏိပူရ
အေရးအတြက္လည္းေကာင္း ျမန္မာမႈးမတ္အခ်ဳိ႕၏ တက္ၾကြေနေသာ စိတ္သည္လည္း
ျဖစ္ေပၚေနေလရာ ေနာက္ဆံုး၌ ျမန္မာ အဂၤလိပ္တုိ႕ စစ္ျဖစ္၍ အာသံ ၊မဏိပူရ ၊
ရခုိင္ ၊ တနသၤာရီ တုိ႕ကုိ ၁၈၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္က သိမ္းေလသည္ ။ ထို႕
ေနာက္ ဆက္လက္၍ ၁၈၅၅ -- ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ကုိ
ေျမထဲေတာင္ငူအထိိ သိမ္းျပန္ေလသည္ ။
မင္းတုန္းမင္း ( ၁၈၅၃ -၇၈ )
မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ရခုိင္ ၊တနသၤာရီ ပါ၀င္ေသာ ေအာက္
ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ အဂၤလိပ္တုိ႕က ပိုင္၍ ေျမထဲေတာင္ငူ ေျမာက္ဘက္မွ
အထက္ပိုင္းကုိသာ ျမန္မာမင္းပိုင္ေလသည္ ။ မင္းတုန္းမင္းသည္ ကမာၻေရးရာကုိ
သိျမင္ေသာ မင္းျဖစ္ေလသည္ ။ နိုင္ခ်င္ၾကက္ကဲ့ သို႕ က်င့္ၾကံေသာ ဥေရာပ
နယ္ခ်ဲ႕တုိ႕၏ သေဘာကုိလည္း ဆင္ျခင္မိဟန္တူေလသည္ ။ သို႔ရာတြင္ အဂၤလိပ္တုိ႕
နွင့္ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံခဲ့ရာ ျမန္မာပိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ နွစ္ေပါင္း
အစိတ္မွ် ျငိမ္းခ်မ္း၍ တုိးတက္မႈ႕ရွိလာေလသည္ ။ ထုိႏွစ္ေပါင္း အစိတ္အတြင္း၌
သာသနာေရးတြင္ ပဥၥမ သဂၤါယနာတင္ခဲ့ေလသည္ ။ ပညာေရးတြင္ ပညာေတာ္သင္မ်ားကုိ
ဥေရာပ သို႕ လႊတ္၍ ေခတ္မီ ပညာမ်ားကုိ သင္ေစသည္ ။ စီးပြားေရးတြင္
အဂၤလိပ္တုိ႕နွင့္ဆက္ဆံ၍ ကၽြန္းသစ္ ၊ ေရနံတို႕ကုိ ေရာင္းခ်ႏိုင္ေလသည္ ။
ျပည္တြင္း၌လည္း ယကၠန္းစက္ ၊ စပါးစက္ ၊ လႊစက္ ၊ပန္းကန္စက္ ၊သၾကားစက္ စေသာ
စက္မႈ႕လက္မႈ႕ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ ထူေထာင္ႏိုင္ေလသည္ ။ ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္း
သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးအတြက္ မီးသေဘၤာမ်ားကုိ အသံုးျပဳခဲ့သည္ ။ ဒဂၤါးသြန္းခတ္၌
အေရာင္းအ၀ယ္ ကိစၥတုိ႕၌အသျပာေငြအျဖစ္ သံုးစြဲေစသည္ ။
တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ အရာရွိ အမႈ႕ထမ္းမ်ားအတြက္ လခေပးစနစ္ကုိ
သံုးစြဲခဲ့သည္ ။
မင္းတုန္းမင္း ႏွင့္ အဂၤလိပ္ပိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ
၁၈၂၆ ခုနွစ္ ပထမ ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲျပီး၍ အဂၤလိပ္တုိ႕က ရခိုင္ ႏွင့္
တနသၤာရီ တို႕ကုိ သိမ္းေသာအခါ အဂၤလိပ္ကုိ ျမန္မာတို႕ ေတာ္လွန္ၾကေလသည္ ။
သို႔ရာတြင္ မေအာင္ျမင္ၾကေခ် ။ ရခိုင္တုိင္းကုိ ဘဂၤလား ဘုရင္ လက္ေအက္၌ ထား၍
အုပ္ခ်ဳပ္သည္ ။ တနသၤာရီ တိုင္းကုိ အိႏိၵယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္လက္ေအာက္၌
မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳလုပ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္သည္ ။ ၁၈၅၅ -ခုွႏွစ္ ဒုတိယ ျမန္မာ
အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲျပီး၍ ပဲခူးဟုေခၚေသာ ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံကုိ သိမ္းေသာအခါ၌လည္း
ပုန္ကန္ၾကျပန္ေသးသည္ ။ သို႔ရာတြင္ မေအာင္ျမင္ေခ် ။ ထိုအခါ အဂၤလိပ္တုိ႕သည္
ပဲခူး ကုိ မင္းၾကီးတစ္ပိုင္ျပဳျပင္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ ၁၈၆၂
ခုႏွစ္မွ စ၍ ရခိုင္ ၊တနသၤာရီ ၊ ပဲခူး ကုိ စုစည္းကာ မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္
တစ္ပိုင္ျပဳေလသည္ ။ ပထမ မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္ပိုင္ မင္းၾကီးသည္ “အာသာဖယ္ယာ”
ျဖစ္ေလသည္ ။အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မင္းတုန္းမင္း မင္းျပဳေနေသာအခါ
ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ “ အာသာဖယ္ယာ” သည္ ပထမ မဟာ
၀န္ရွင္ေတာ္မင္းၾကီးအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေဆာင္ရြက္ေနေလသည္ ။“ အာသာဖယ္ယာ” သည္
မင္းတုန္းမင္းအား ရိုေသေလးစားသည္ျဖစ္၍ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံေလ့ရွိေလသည္ ။
မင္းတုန္းမင္းသည္ လည္း အဂၤလိပ္တုိ႕ႏွင့္ သင့္ျမတ္ေအာင္ ဆက္ဆံေလ့ရွိေလသည္ ။
သို႔ရာတြင္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ကို သိမ္းယူထားေသာ နယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္ အေပၚ၌
ကား မည္သည့္အခါမွ် ေက်နပ္ျခင္းမရွိခဲ့ေခ် ။တစ္ဖန္ ေအာက္နိုင္ငံရွိ အဂၤလိပ္
နယ္ခ်ဲ႕ နွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္မ်ားသည္ ျမန္မာပိုင္
အထက္နိုင္ငံတြင္လည္း အေရာင္းအ၀ယ္ အခြင့္အေရး အမ်ားဆံုးကုိ လည္း
လုိခ်င္ၾကသည္ ။ အျမတ္အစြန္း အမ်ားဆံုးကုိ လည္း လုိခ်င္ၾကသည္ ။
လုိခ်င္သည္ကုိ မရလွ်င္ တနည္းနည္း ျဖင့္ အေႏွာင့္အယွက္ေပးတက္ၾကေလသည္ ။
ထုိ႕ေၾကာင့္ မင္းတုန္းမင္းသည္ ၁၈၄၅ -- ခုႏွစ္ ေလာကမွစ၍ အဂၤလိပ္
တစ္နိုင္ငံတည္းသာ ဆက္ဆံလာခဲ့ေသာ မိမိ၏ ႏိုင္ငံျခားေရး၀ါဒ
ကုိေျပာင္းလိုသျဖင့္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ၊အီတလီ ႏိုင္ငံ တို႕ႏွင့္ ဆက္ဆံစ
ျပဳလာေလသည္ ။
ျမန္မာမင္း ႏွင့္ မႈးမတ္အခ်ဳိ႕ တို႕၏ အျမင္
၁၈၅၀—မွ
၁၉၀၀ --- အထိ ၾကာျမင့္ေသာ ကာလသည္ ဥေရာပ နယ္ခ်ဲ႕ တို႕ အာရွတစ္ခြင္တြင္
ထင္သလို ျပဳက်င့္ေနေသာ ကာလျဖစ္ေလသည္ ။ ထုိဥေရာပ နယ္ခ်ဲ႕မ်ားအနက္ အိႏိၵယ
ကုိ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ေနေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အင္အား
အၾကီးဆံုးျဖစ္ေလငည္ ။ အဂၤလိပ္ နယ္ခ်ဲ႕တို႕သည္ ပသွ်ဳးကၽြန္းဆြယ္၌ လည္း
ၾသဇာအာဏာ ထက္ျမက္ လ်က္ရွိေလသည္ ။ သိမ္းတန္ သည္တို႕ကုိ လည္း သိမ္းျပီး
ျဖစ္ေလသည္ ။ ျပင္သစ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အိႏိၵယ နယ္ေျမမ်ားမွ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ ၏
ေမာင္းထုတ္ျခင္းကုိ ခံရျပီးသည့္ေနာက္ အားသစ္ေမြးလာရာ ၁၈၅၀ --ေလာက္သို႕
ေရာက္ေသာအခါ ေခါင္းေထာင္လႈပ္ရွားလာျပန္ေလသည္ ။ ထုိအခါမွစ၍ ဗိယက္တနမ္ (
ေတာင္ကင္ ၊ အာနန္ ၊ ကုိခ်င္ခ်ိဳင္နား ) ၌ ၎၊ ကေမာၻဇ ႏိုင္ငံ၌ ၎ ၊ ေလာ
နိုင္ငံ၌၎ ၾသဇာအာဏာ ျဖန္႕နိုင္လာျပန္၍ သိမ္းတန္သည္ကုိ သိမ္းျပီးျဖစ္ေလသည္ ။
ထုိအခါ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ ျပင္သစ္နယ္ခ်ဲ႕၏ ေျခလွမ္းကုိ ယခင္ကထက္ ပို၍
ေစာင့္ၾကည့္ေလသည္ ။ ထုိအခါကေသာ္ နယ္ခ်ဲ႕ ႏွစ္ဦးလံုးပင္လွ်င္ အာရွတိုက္၌
ႏိုင္ခ်င္ၾကက္ကဲ့သို႕ ျဖစ္ေလသည္ ။ အၾကံတူ ရန္သည္ ဟူဘိသကဲ့သို႕
အခ်င္းခ်င္းလည္း ေစာင့္လွ်က္ေနၾကေလသည္ ။
ေစာင့္ေနၾကေသာ နယ္ခ်ဲ႕
နစ္ဦးစပ္ၾကားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ မည္သို႕ျပဳမူခဲ့သနည္း ။ ၁၈၇၈ --ခုႏွစ္တြင္
မင္းတုန္းမင္း နတ္ရြာစံ၍ သီေပါမင္း နန္းတက္ေလသည္ ။ ျမန္မာမင္း နွင့္ မႈးမတ္
အခ်ဳိ႕တုိ႕သည္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ သိမ္းပိုက္ထားေသာ အဂၤလိပ္ အေပၚတြင္
မေကမနပ္ျဖစ္ေနရာ ျပင္သစ္ႏွင့္ ေပါင္းကာ အဂၤလိပ္ကို ျပန္တိုက္လွ်င္
အေရးေအာင္၍ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ ျပန္ရလိမ့္မည္ဟု ယူဆၾကဟန္တူေလသည္ ။
သို႔ရာတြင္ ျပင္သစ္ ၏အင္အားသည္ အဂၤလိပ္ ၏အင္အားေလာက္
မေကာင္းေသးဟူေသာအခ်က္ကုိ၎ ၊ ျပင္သစ္လည္း မယံုအပ္ေသာ နယ္ခ်ဲ႕ပင္ ျဖစ္သည္
ဟူေသာအခ်က္ကုိ ၎ စိတ္တက္ၾကြေနေသာ ျမန္မာမင္း ႏွင့္ မႈးမတ္အခ်ိဳ႕သည္
ထည့္သြင္းစဥ္းစားၾကဟန္ မတူေခ် ။ မႏၱေလးတြင္ ျပင္သစ္ဘဏ္တိုက္
ဖြင့္လွစ္ေရးကုိ၎ ၊ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံနွင့္ ျပင္သစ္ပိုင္ ေတာင္ကင္ျပည္
မီးရထားလမ္းဆက္သြယ္ေရးကုိ ၎ ၊ျမန္မာမႈးမတ္ အခ်ဳိ႕တုိ႕ႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႕
ၾကံစည္ေနၾကေၾကာင္း ျပင္သစ္ထံမွ ျမန္မာတုိ႕က လက္နက္ပစၥည္းရခြင့္ရလမ္းရွိ
ေၾကာင္းကုိ အဂၤလိပ္တုိ႕ ၾကားသိေသာအခါ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕သည္ အထက္နိုင္ငံကုိ
ျပင္သစ္လႊမ္းမိုးလွ်င္ မိမိ၏ တန္ခုိးအာဏာ၎ ၊ေအာက္ႏိုင္ငံရွိ
အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္ ကုန္သည္မ်ား၏ အက်ဳိးစီးပြားကုိ၎
ထိခိုက္လာေတာ့မည္ဟု ယူဆလွ်က္ ၁၈၈၅ --ခုႏွစ္တြင္ အထက္ႏိုင္ငံကုိပါ
သိမ္းလုိက္ေလသည္ ။ ဤသို႕ျဖင့္ ျမန္မာ တစ္ႏိုင္ငံလံုးလြတ္လပ္ေရး
ဆံုးရံႈးခဲ့ေလသည္ ။
ျဗိတိသွ်ေခတ္
အထက္ႏိုင္ငံလည္း အသိမ္းခံရေသာအခါ
ျမန္မာမ်ားသာမက ရွမ္း ၊ခ်င္း ၊ကခ်င္ စေသာ အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္လည္း
လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ကုိ ပုန္ကန္ၾကေလသည္ ။ ဤတြင္
တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးေရးလမ္းစ ေပၚလာေလသည္ ။ တစ္ဖန္ သက္ဦးဆံပိုင္ ေခတ္လည္း
ကုန္ျပီျဖစ္သျဖင့္ ျဗိတိသွ် တို႕၏ ျပည္သူ႕ဆႏၵအရအုပ္ခ်ဳပ္ရေသာစနစ္ (၀ါ )
ဒီမိုကေရစီ စနစ္လမ္းစသည္လည္း ေပၚလာေလသည္ ။ တစ္ဖန္ ျဗိတိသွ် လက္ေအာက္တြင္
ျဗ်တိသွ် အရင္းရွင္ႏွင့္ အျခားအရင္းရွင္တို႕သည္ မိမိတုိ႕၏
အရင္းႏွီးေငြမ်ားယူလာကာ ေရနံ ၊ကၽြန္းသစ္ ၊ဆန္စပါး ၊ သတၱဳ
အမ်ဳးိမ်ဳိးတုိ႕ကုိ တူးေဖာ္ျခင္း ၊စို္က္ပ်ဳိးျခင္းတို႕ကုိ၎ ၊မီးသေဘၤာ
၊မီးရထား စသည္တုိ႕ကုိ အသံုးျပဳကာ အၾကီးအက်ယ္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ျခင္းကုိ၎
ျပဳလာေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္စီးပြားေရး တိုးတက္လာသည္ဟု ဆုိရေသာ္လည္း
အရင္းရွင္တုိ႕ကုိသာ အျမတ္အစြန္းအေျမာက္အျမားရေစ၍ တိုင္းရင္းသားမ်ား
ရာစုမွာကား လူတန္းေစ့မေနရျခင္း ၊ ပညာေခါင္းပါးျခင္း ၊က်န္းမာေရး
ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္းတုိ႕ႏွင့္သာၾကံဳရေလသည္ ။
လြတ္လပ္ေရး ၾကိဳးပမ္းမႈ႕
ထုိ႕ေၾကာင့္ ၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္မွစ၍ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ၀ံသာႏုလုပ္ငန္း
ေပၚေပါက္လာေလသည္ ။ ထုိ၀ံသာႏု လုပ္ငန္းသည္ အႏွစ္ ၂၀ အတြင္းတြင္ နိမ့္တံု
ျမင့္တံု လႈပ္ရွားလာခဲ့ရာ ဥေရာပ၌ ဒုတိယကမာၻစစ္ ျဖစ္ေနဆဲ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္တြင္
ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲ ့ အစိုးရသည္ အေရွ႕အာရွ ေဒသမ်ားကုိ တိုက္ခုိက္ယင္း
ျမန္မာႏိုင္ငံကုိလည္ ထိပါးလာေလသည္ ။ ျဗိတိသွ် နယ္ခ်ဲ႕ ႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕
ၾကိဳးကုိင္ ဓနရွင္မ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ ႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာ
အုပ္ခ်ဳပ္၍စီးပြားျဖစ္ထါန္းေနၾကေသာ္လည္း ဂ်ပန္ နယ္ခ်ဲ႕၏ရန္မွ
ကာကြယ္မေပးနိုင္သျဖင့္ ထုိႏွစ္၌ ပင္ အိႏိၵယသို႕ ဆုတ္ခြာသြားေလသည္ ။
ထိုအခုိက္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းၾကီးမႈးေသာ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္၏
အကူအညီျဖင့္ ၀င္ေရာက္လာေသာ ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲ႕သည္လည္း လြတ္လပ္ေရးအတုအေယာင္ကုိသာ
ျမန္မာႏိုင္ငံအားေပးထားသျဖင့္ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္
စည္းလံုးလာၾကေလသည္ ။ ထုိ႔ ေနာက္ ဖ.ဆ.ပ .လ ေခၚ ဖက္ဆစ္ဆန္႕က်င္ေရး
ျပည္သူ႕လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႕ကုိ ဖြဲ႕စည္းကာ ဂ်ပန္ ဖက္ဆစ္နယ္ခ်ဲ႕ကုိ
လက္နက္ျဖန္႕ေတာ္လွန္ၾကေလသည္ ။ ၁၉၄၅-ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္နယ္ခ်ဲသည္ စစ္ရံႈး၍
လက္နက္ခ်ေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္ ျဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္
ျမန္မာနိုင္ငံသို႕ျပန္လာေသာအခါ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေခါင္းေဆာင္ ေသာ ဖ.ဆ. ပ
.လ အဖြဲ႕သည္ မြန္ ၊ျမန္မာ၊ ရခုိင္ တုိ႕ကုိ ၎ ၊ ရွမ္း ၊ ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊
ကခ်င္ ၊ကယား စည္ တို႕ကုိ ၎ ထပ္မံစည္းလံုး၍ ျဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ
သပိတ္ေမွာက္ကာ လြတ္လပ္ေရးကုိ အရယူခဲ့ေလသည္ ။
လြတ္လပ္ေသာျပည္ေထာင္စုသမၼတႏိုင္ငံေတာ္
၁၉၄၇ -ခုႏွစ္တြင္ မြန္ ၊ျမန္မာ ၊ ရခုိင္ ၊ရွမ္း ၊ကရင္ ၊ ခ်င္း ၊ကခ်င္ ၊
ကယား စေသာ တိုင္းရင္းသားအားလံုး ၏ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားပါ၀င္ေသာ တိုင္းျပဳ
ျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေလသည္ ။ ထို႕ေနာက္
တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္ကပင္ ထုိအခါက ဖ.ဆ…လ အဖြဲ႕ ဥကၠ႒ ျဖစ္ေသာ
ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းခ်ေပးခဲ့သည့္ လမ္းစဥ္အတိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ နွင့္
အသင့္ေတာ္ဆံုးျဖစ္ေသာ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒကုိ ေရးဆြဲ၍
အတည္ျပဳေလသည္ ။ ၀မ္းနည္းဖြယ္ေကာင္းသည္မွာ ထုိအေျခခံ ဥပေဒ အတည္မျပဳရေသးမီ
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ႏွင္ ့တကြ အခ်ဳိ႕ ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ လူမသမာတို႔၏
လက္ခ်က္ေၾကာင့္ အသက္ဆံုးရႈံးၾကရျခင္း ျဖစ္ရေလသည္ ။ ထုိအေျခခံ ဥပေဒ အရ
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ လ ၄ ရက္ေန႕တြင္ မြန္ ၊ ျမန္မာ ၊
ရခိုင္ ၊ရွမ္း ၊ကရင္ ၊ ကခ်င္ ၊ခ်င္း ၊ ကယား စေသာ
တိုင္းရင္းသားအားလံုးပါ၀င္သည့္ ျပည္ေထာင္စု သမၼတ
ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္လာေလသည္ ။ ။
* *
* * *
* * *
၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းမွ စာအုပ္အျဖစ္ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္ ။
No comments:
Post a Comment