အံ့ဖြယ္ ဗိသုကာလက္ရာေတြနဲ႔ အန္ေကာ၀ပ္

ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ဘာသာေရးအေဆာက္အအံုနဲ႔ UNESCO စာရင္း၀င္ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ေနရာ

ဗိသုကာပညာရဲ႕ အံ့ဖြယ္တစ္ပါးျဖစ္တဲ့ အန္ေကာဝပ္က ေအဒီ ၁၂ ရာစုအေစာပိုင္းက တည္ေဆာက္ ခဲ့တဲ့ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုပါ။ တည္ေဆာက္ခဲ့သူကေတာ့ ခမာဧကရာဇ္မင္းႀကီး Saryavarman ll ျဖစ္ပါ တယ္။ အဲဒီဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ ဘာသာေရး ရပ္တည္ခ်က္က ခမာ အင္ပါယာကို အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာေရးအလိုက္ ေျပာင္းလဲခဲ့တာေၾကာင့္ လြန္ခဲ့တဲ့ရွစ္ရာစုႏွစ္အတြင္းမွာဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈဆုိင္ရာ ထပ္မံတိုးခ်ဲ႕ျခင္းေတြနဲ႔ ဖ်က္ဆီးျခင္းေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြက အဲဒီ ဘုရားေက်ာင္းကိုဗုဒၶဘာသာဘုရားေက်ာင္းအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ျပဳျပင္မြမ္းမံခဲ့ရာကေနယေန႔ထက္ထိတုိင္ အဲဒီအတုိင္း ဆက္လက္ တည္ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

၄ဝ၁ ဧကရွိတဲ့ အက်ယ္အဝန္းနဲ႔အျမင့္ဆံုး ေပ ၇ဝဝ အထိရွိတဲ့ ေမွ်ာ္စင္ေတြရွိတဲ့ အန္ေကာဝပ္က ကမၻာေပၚမွာ အႀကီးဆံုး ဘာသာေရး အေဆာက္အအံုအျဖစ္ ဂရင္းနစ္စံခ်ိန္ကို ရရွိထားပါတယ္။ အန္ေကာဝပ္ ရဲ႕အလွနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ကတည္းက ယူနက္စကို (UNESCO)ရဲ႕ ကမၻာ့ ေရွးေဟာင္းအေမြ အႏွစ္ ေနရာတစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းလည္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ႀကီးမားလွတဲ့ အန္ေကာဝပ္ကို ၾကည့္႐ႈဖို႔ အေကာင္းဆံုးအခ်ိန္ကေတာ့ ေနဝင္ဆည္းဆာအခ်ိန္ပါပဲ။

အန္ေကာဝပ္က ဆီရန္ရိ(ပ္)ၿမိဳ႕နဲ႔ ေလးမုိင္အကြာမွာ တည္ရွိပါတယ္။ အေဝးကေန ၾကည့္ရင္ေတာင္ ႀကီးမားလွတဲ့ အန္ေကာဝပ္ဟာ ပိုနီးေလ ပိုမိုႀကီးမားေလ ျဖစ္တာကိုေတြ႕ရၿပီး ဗိသုကာပညာရပ္ေကာင္း ေကာင္းနဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့အလႊာမ်ားစြာနဲ႔ ေမွ်ာ္စင္ေတြ၊ အခန္းေတြ၊ အႏုပညာလက္ရာ ျပခန္းေတြ၊ လမ္းမႀကီးေတြနဲ႔ ႀကီးမားလွတဲ့က်ဳံးႀကီးကို ေတြ႕ရွိရမွာပါ။

စိတ္ဝင္စားစရာ အခ်က္ တစ္ခ်က္က အန္ေကာဝပ္က ဘုရားေက်ာင္းသာမက ဂူဗိမာန္လည္း ျဖစ္ ေနပါေသးတယ္။ သာမန္ ဘုရားေက်ာင္းေတြကဟိႏၵဴဘာသာအရအတိတ္နိမိတ္ ေကာင္းတယ္လို႔ယူဆတဲ့အေရွ႕ဘက္ကိုမ်က္ႏွာမူတည္ေဆာက္ထားေပမယ့္အန္ေကာဝပ္ကအေနာက္ဘက္ကိုမ်က္ႏွာမူထားပါတယ္။ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္ေတြကေတာ့ဒါဟာ ဘုရင္  Saryavarman ll  ရဲ႕ဂူဗိမာန္လည္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။

အန္ေကာဝပ္ကိုၾကည့္႐ႈဖို႔အတြက္ကေမၻာဒီးယားကိုသြားမယ္ဆုိရင္အန္ေကာ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဥယ်ာဥ္(အန္ေကာၿမိဳ႕ေဟာင္း)လို႔ ေခၚတဲ့ အဲဒီေဒသတစ္ခုလံုးကိုေလ့လာႏုိင္ပါတယ္။

ကေမၻာဒီးယား ေျမာက္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ စတုရန္း ကီလိုမီတာ ၃ဝဝ က်ယ္တဲ့ အဲဒီဥယ်ာဥ္ထဲမွာ ဘာသာေရး အေဆာက္အအံုေတြ ရာနဲ႔ခ်ီ ရွိၿပီးအန္ေကာဝပ္က အဲဒီထဲကမွ တစ္ခုသာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အမ်ားေခၚေဝၚေနၾကတဲ့ အန္ေကာဝပ္ဆုိတာက အန္ေကာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီးတစ္ခုလံုးကို ဆုိလိုတာပါ။ တျခား ထင္ရွားတဲ့ ဘုရားေတြကေတာ့အန္ေကာထြမ္၊ ေဘယြန္ဘုရား၊ တဖုန္ဘုရားနဲ႔ ဘက္ေကာင္ ဘုရားတုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ အေျခစိုက္ အမ်ဳိးသား အကယ္ဒမီ သိပၸံ (National Academy of Sciences (NAS))  သည္ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ေကာင္းကင္ ေလဆာ ေျမတိုင္းမႈကို ျပဳလုပ္ၿပီး အက်ဳိး ရလဒ္မ်ားကို ထုတ္ျပန္ ေၾကညာလိုက္သည္။

ေဝးလံေသာ ေတာင္တစ္ေတာင္ ေပၚရွိ လူသူ အေရာက္အေပါက္ နည္းပါးေသာ ေတာတြင္း ေျမႀကီးေအာက္တြင္အလြန္ႀကီးမားေသာ အလယ္က ေခတ္ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ တည္ရွိ ခဲ့ေၾကာင္းကို အတည္ျပဳ ေပးႏုိင္ရန္ ဇြန္လ ေၾကညာခ်က္ အရပိုမို၍ အုတ္ေအာ္ေသာင္းတင္း ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။

ကေမၻာဒီးယား၏ သမိုင္းကို ျပန္ေရးရမည့္ အေျခအေန ခမာ အင္ပါယာ၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ အန္ ေကာကို ကူလန္ေတာင္ (Mount Kulen) ေပၚတြင္ ေအဒီ ၈ဝ၂ ခုႏွစ္က တည္ခဲ့ၿပီး ဒုတိယေျမာက္ ေဂ်ယာဗာမန္ (Jayavarman II) ကို ဧကရာဇ္ အျဖစ္ ေၾကညာ ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

ယခုေခတ္တြင္ အန္ေကာ ေဒသမ်ား၌ လူႀကိဳက္ အမ်ားဆံုး လည္ပတ္စရာ ေနရာမွာ အန္ေကာသြမ္ (Ang Kor Thom) ျဖစ္သည္။ ေဘယြန္ (Bayon)တို႔၏ ဇာတိေျမ ျဖစ္ၿပီး ထုထည္ ႀကီးမားစြာ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ၿပံဳးရႊင္ေနေသာ မ်က္ႏွာႏွင့္ အန္ေကာဝပ္ (Ang Kor Wat) ဘုရားေက်ာင္းေတာ္ႀကီး ရွိေနေပသည္။ ထို႔အတူ အျခားေသာ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားလည္း ရွိေနေပရာ ၎တို႔မွာ တာပရြမ္ (Ta Prohm) ၊ ပရီယာခန္ (Preah Khan) ႏွင့္ တာေနး (Ta Nei)တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

အေဝးထိန္း ေလဆာ အာ႐ံုခံ ကိရိယာ LiDAR ျဖင့္ ေထာက္လွမ္းခဲ့ရာ တိက် ေသာ အခ်က္အလက္ (Data) မ်ားကို စုေဆာင္း ရရွိခဲ့သျဖင့္ အန္ေကာသည္ အထိမ္းအမွတ္ အျဖစ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီးေသာ အေဆာက္အအံု တစ္ခုသာ ျဖစ္ခဲ့ကာ တခမ္းတနား စီစဥ္ထားေသာလူေန နည္းပါးသည့္ မီဂါၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ၿမိဳ႕ ျဖစ္ခဲ့ဖူးေၾကာင္းကို ေဖာ္ထုတ္ ေပးႏုိင္ခဲ့ ေလသည္။

ထိုၿမိဳ႕ထက္ ေဝးရာ အရပ္တြင္အျခား ၿမိဳ႕မ်ားလည္း ရွိေနေသးကာ စီရမ္ရိ (Siem Reap) မွ ၅၂ ကီလိုေဝးေသာ ေနရာတြင္ျမင္ရသူ၏စိတ္ႏွလံုးကိုညႇိဳ႕ယူဖမ္းစား ေနေသာဘန္မီးလီယား(Beng Mealea) ရွိေနၿပီး ကီလိုမီတာ ၁၂ဝ အေဝး၌ က်ယ္ျပန္႔လွေသာ ကိုကာၿမိဳ႕ (Koh Ker) မ်ားရွိေနၾကသည္။ အမွန္စင္စစ္ ၎တို႔သည္ အန္ေကာ၏ အလြန္ ႀကီးမားေသာ ၿမိဳ႕ဆင္ေျခဖံုး ကြန္ရက္ အတြင္း၌ ရွိေနေသာ ၿမိဳ႕သစ္မ်ား ျဖစ္ၾကေပသည္။

စီရမ္ရိ၏ ေျမာက္ဘက္ ၄၈ ကီလိုမီတာ အကြာအေဝးတြင္ ဖာႏြမ္ကူလနိ (Phnom Kulen) သို႔မဟုတ္ကူလန္ေတာင္(MountKulen)ရွိသည္။၎ေနရာသည္နတ္ဘုရားမ်ား၏ဘုရင္၊အင္ဒရာေတာင္ ( Mountain of Indr) သို႔မဟုတ္ အလယ္ေခတ္မွ မဟိန္ဒရာပါဗာတာ (Mahendraparvata) ၿမိဳ႕၏တည္ေနရာ ျဖစ္ေလသည္။အီဗစ္သည္ပုရြက္ဆိတ္ ေတာင္ပို႔ကုိလက္ညႇိဳးၫႊန္၍ ျခေတာင္ပို႔ ေတာင္ပင္ မခ်န္ဘဲ အလ်ဥ္းသင့္သလို သစ္ေတာ၏ ၾကမ္းျပင္ကို ရွာေဖြၾကရန္ ေျပာၾကားသည္။

လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီရွိေနသည့္ကာလက ေနထိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ား၏သြားလာလႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ ေတာေတာင္ေရေျမ၊ ေက်းလက္ေဒသ ႐ႈခင္းပန္းခ်ီတို႔သည္ ေျမႀကီးေအာက္တြင္အမ်ားအျပားနစ္ျမဳပ္ေနသည္ကိုသိမ္ေမြ႕ေသာ နည္းလမ္းျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ ယူၾကမည္ျဖစ္သည္။

အဖုအထစ္၊နစ္ဝင္ေနမႈတို႔ကိုဝင္တိုးမိေသာ္လည္း အဓိပၸာယ္ မေဖာ္ႏိုင္ ေသးသည့္ တိုင္ေအာင္ LiDAR ျဖင့္ပံုေဖာ္ၿပီးလွ်င္ထူးျခားေသာသက္ေသခံအေထာက္အထားအျဖစ္အန္ေကာဝပ္ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ႀကီးကို ျမင္ေတြ႕ရ ပါလိမ့္မည္ဟု ေဒါက္တာ ဒမ္မီယန္အီဗင္းစ (Dr. Damian Evans) က ေျပာၾကားခဲ့သည္။

နည္းပညာအသံုးျပဳလ်က္ျမန္ျမန္ထက္ထက္ ေဖာ္ထုတ္မည္ဘုရားေက်ာင္းရွိေနသည့္ ေနရာသို႔ ႏွစ္စဥ္ ကမၻာလွည့္ခရီးသည္တစ္သန္းခန္႔လာေရာက္ၾကည့္႐ႈ ေနၾကသကဲ့သို႔သိပၸံပညာရွင္မ်ားကလည္း တူးေဖာ္ေရး စီမံခ်က္ကို ေဆာင္ရြက္ ေနၾကၿပီ ျဖစ္သည္။

ပညာရွင္မ်ားသည္ ေဒသတြင္းမွ ၾကြယ္ဝေသာ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သူတုိ႔၏ ဘဝတို႔ကို ေျခရာခံ၍ အၾကြင္းအက်န္မ်ားကိုရွာေဖြနၾကရာတစ္စစီဆက္စပ္ယူရင္းအန္ေကာဝပ္ ျမဳပ္ေနေသာကြက္လပ္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္လ်က္ ရွိၾကသည္။ယခင္လာေရာက္ခဲ့ဖူးေသာဧည့္သည္မ်ားနားလည္သေဘာေပါက္လက္ခံထားခဲ့ၾကသည့္အတိုင္းမဟုတ္ဘဲ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေျပာင္းလဲမႈ ရွိလာသည္ကို ေတြ႕ျမင္ ၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။

၁၈၆ဝ ျပည့္ႏွစ္ကသဘာဝလာကပညာရွင္ဟန္နရီမိုေဟာ့ (Naturalist Henri Mouhot) သည္ မေတာ္တဆခလုတ္တိုက္မိသကဲ့သို႔အန္ေကာဝပ္ဘုရားေက်ာင္းကိုရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး ကတည္းကသုေတသနပညာရွင္မ်ားသည္ဤေနရာ၌ရွာေဖြစူးစမ္းမႈမ်ားကိုစတင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ ကမၻာလွည့္ ခရီးသည္မ်ားအေနျဖင့္ ေတာနက္တြင္းရွိ ဘုရား ေက်ာင္းပ်က္မ်ားကို တူးေဖာ္ရန္ နန္းေတာ္ရာမ်ားမွ ႏြယ္ပင္မ်ားကို ရွင္းပစ္၍ ကြၽႏု္ပ္တို႔ စူးစမ္းႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ ေပးခဲ့သည္။ တူးေဖာ္ ေတြ႕ရွိရသည့္ၾကြယ္ဝေသာရတနာပစၥည္းမ်ားကို ျပတိုက္မ်ားတြင္ခင္းက်င္း ျပသ ေပးခဲ့သည္။ သုေတသန ပညာရွင္ အမ်ားအျပားသည္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈ တစ္ရပ္ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ ၎တို႔၏ ဘဝတစ္သက္တာ ႏွစ္ျမႇဳပ္ ခဲ့ရသည္။

သို႔ေသာ္လည္း LiDAR နည္းပညာရပ္က အားလံုးကို ေျပာင္းလဲ ေပးလိုက္ၿပီး လုပ္ငန္းစဥ္ တစ္ခုလံုးကို တက္သုတ္ ႏွင္ေစ ႏိုင္လိုက္ေပသည္။

LiDAR သည္ Indiana Jones ႐ုပ္ရွင္မွ ဇာတ္လိုက္ မင္းသားႀကီး ယူသြားသကဲ့သို႔ အနည္းငယ္သာ ေဆာင္ရြက္ လိုက္ရသည္။ ရွားေစာင္းပင္မ်ား၊ပင့္ကူအိမ္မ်ား၊ ဆူးပင္မ်ားႏွင့္ ဗြက္အိုင္မ်ားကို ေဘးဖယ္လုပ္ေဆာင္လုိက္႐ံုသာ ျဖစ္ေၾကာင္းစီရမ္ရိ ေနရာ၌အလုပ္လုပ္ေနေသာ အေမရိကန္ သုေတသန ပညာရွင္ ေဒါက္တာ မီရီယန္စတာ့ခ္ (Dr. Mirian Stark) က ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ပင့္ကူမ်ား၊ ေျမြမ်ားႏွင့္ ပိုးေကာင္မ်ားသာ မက ၾကြယ္ဝေသာ အေတြ႕အႀကံဳ အားလံုးကို ျမင္ေတြ႕ၿပီး သင္သည္ တစ္စံုတစ္ရာကို ရရွိလုိက္ၿပီ ျဖစ္၍ ေက်နပ္ အားရမႈျဖင့္ ပီတိ ျဖစ္ေနၾကေပလိမ့္မည္။

ပရီယာအင္သြမ္ (Preah Ang Thom) အနီးတြင္ ၁၆ ရာစုႏွစ္ ေက်ာက္တံုးကို ထြင္းထုထားသည့္ ေရႊသာေလ်ာင္း ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီး ရွိခဲ့သည္။ ေျခလ်င္ခရီးျဖင့္ ဆက္လက္ သြားလွ်င္ ေတာနက္တြင္း တစ္ေနရာ၌ Sras Damrei ေခၚဆင္ကန္၌ ဧရာမဆင္ႏွင့္ ျခေသၤ့ေက်ာက္႐ုပ္ မ်ားကို ထြင္းထုထားေၾကာင္း ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ဂဝံေက်ာက္တံုး သံုးဆင့္ထပ္ထားသည့္ ပရာဆပ္ေရာင္ခ်န္ (Prasar Rong Chen) ဘုရား ေက်ာင္းပ်က္ကုိ ေတြ႕ႏိုင္သည္။ အဆိုပါေက်ာင္းသည္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးက နတ္ဘုရင္ တစ္ပါးျဖစ္သည့္ ဒုတိယေျမာက္ ေဂ်ယာဗာမန္ (Jayavarman II) အတြက္ တည္ေဆာက္ ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

သစ္ေတာထူထပ္သည့္ ေတာတြင္းမွ ထြက္လိုက္ေသာ္ ျမက္ပင္ရွည္ႀကီးမ်ား၏ အၾကားတြင္ အုတ္နီခဲမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ အိုပါအြန္ ဘုရားေက်ာင္း (O Paong) ကို မွ်စ္စုိ႔ေပါက္မ်ား ကဲ့သို႔ ေျမျပင္တြင္ ထြက္ေပၚေနသည္ကို ဖူးျမင္ ႏိုင္ေပသည္။

ထိုမွတစ္ဆင့္ဘင္မီလီးယား(BengMealea)သို႔သြားႏုိင္ၿပီးဘုရားေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကို ေညာင္ျမစ္ႀကီးမ်ားက ဖမ္းဆုပ္ ထားသကဲ့သို႔ ေတြ႕ရသည္။

ဘုရားေက်ာင္း တစ္ခုလံုး ေရညႇိမ်ား ဖံုးအုပ္ထားသည္။ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ကိုကာ (Koh Ker) တြင္ ပဲ့က်ေနေသာဘုရားေက်ာင္းမ်ားတစ္ခုၿပီးတစ္ခုကို ျမင္ေတြ႕ ေနရေပသည္။ေလဆာေကာင္းကင္ ေျမတိုင္း သုေတသန အဖြဲ႕သည္ LiDAR စက္ကိရိယာ တပ္ဆင္ေပးထားေသာ ရဟတ္ယာဥ္ျဖင့္ လိုက္ပါ သြားခဲ့ၾကၿပီး မၾကာမီက ေတြ႕ရွိခဲ့ ရသည့္ ၿမိဳ႕၏ ႐ႈခင္းသစ္ အရြယ္အစားႏွင့္ ေဒသတြင္းရွိ ခမ္းနားေသာ၊ ဘုရားေက်ာင္း ေပါမ်ားေသာၿမိဳ႕ မ်ား၏ ျမင္ကြင္းကို ႐ႈစား ၾကရသည္။

သင္ေလဆိပ္သို႔ ေရာက္လွ်င္ စီရမ္ရိသုိ႔ ကားေမာင္းသြားပါ။ အန္ေကာၿမိဳ႕၏ ဆင္ေျခဖံုးတြင္ စီရမ္ရိ ရွိေနသည္။ အန္ေကာဝပ္ ဘုရားေက်ာင္းသို႔ ေရာက္ရွိ သြားသည္ႏွင့္ သင္သည္ ၿမိဳ႕၏ အလယ္ဗဟိုသုိ႔ ေရာက္သြားၿပီ ျဖစ္သည္။ဤကဲ့သို႔ လွပေနဆဲ ေနရာ တစ္ေနရာ ျဖစ္ေနေသး၍ စီရမ္ရိႏွင့္ အန္ေကာဝပ္ ဘုရားေက်ာင္းသို႔ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္က ကမၻာလွည့္ ခရီးသည္ တစ္သန္း လာေရာက္ လည္ပတ္ခဲ့ၾကေပသည္။ ။