ေက်ာက္စာမ်ားက ေျပာေသာ အေသာကမင္းႀကီး (အျပည့္အစုံ)

ေက်ာက္စာ နံပါတ္ (၁၃) မွာ ေရးထုိးထား တဲ့ ဗုဒၶသာသနာ ျပန္႔ပြားဖုိ႔ သာသနာျပဳ အဖြဲ႕ေတြ ေစလႊတ္ရာ ဌာနျဖစ္တဲ့ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက ဘုရင္ (၅) ပါးရဲ႕အမည္ေတြကုိအေျခခံၿပီး အေသာက ဘုရင္ရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ကုိဘီစီ ၂၆၈ - ၂၃၂ လုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကပါတယ္အဲဒီဘုရင္(၅)ပါးရဲ႕အမည္ထဲမွာအီဂ်စ္ဆီးရီးယားနဲ႔မက္ဆီဒုိးနီးယားက ဘုရင္ေတြပါတယ္။ အေသာက ဘုရင္ နန္းစံ တဲ့ သက္တမ္းကုိ အဲဒီ ဘုရင္ (၅) ပါးရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ေတြကေန ခန္႔မွန္းၾကတာ ျဖစ္တယ္။ ဒီ ခန္႔မွန္းခ်က္ဟာ ၂ ႏွစ္ကေန ၁၀ ႏွစ္ ေလာက္ေတာ့ မွား ခ်င္မွား သြားႏုိင္တယ္။ ေရွးအင္ဒီးယန္းေတြဟာသမုိင္းႏွစ္ကာလမွတ္တမ္းေတြကုိမွတ္ေလ့မရွိၾကေတာ့ယခုတြက္ခ်က္ခန္႔မွန္းထားတဲ့ႏွစ္နဲ႔ဘဲ အိႏၵိယ ေရွးေဟာင္း သမုိင္းကုိ ခုႏွစ္ စဥ္ၾကည့္ၾကရတယ္ ။ သီဟုိဠ္ သမုိင္းက်မ္းျဖစ္တဲ့ ‘’မဟာ၀ံသ’’ က အေသာကဘုရင္ရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ကုိ (၃၇) ႏွစ္လုိ႔ ေျပာထားၿပီး၊ ‘’ပုရာမ္’’ က်မ္းကေတာ့(၃၆) ႏွစ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။အေသာကဘုရင္လက္ထက္အတြင္းက ေရးထုိးခဲ့တဲ့ေက်ာက္စာ ေတြဟာ အဲဒီ ေခတ္ကာလ ကုိ ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ဖုိ႔အတြက္ ခုိင္မာတဲ့ သက္ေသအေထာက္ထားေတြျဖစ္တယ္။
ဒီေက်ာက္စာေတြ အျပင္ သီဟုိဠ္မွာ မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ ‘’မဟာ၀ံသ၊ ဒီပ၀ံသနဲ႔ သမႏၱပါသာဒိကာ’’ က်မ္းေတြကုိ လည္း တုိက္ဆုိင္ၾကည့္ၾကရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေျမာက္ပုိင္း ဗုဒၶဘာသာ က်မ္းေတြျဖစ္တဲ့အေသာကရာဇ၀ဒါန’’၊‘’အေသာကရာဇသုတၱ’’နဲ႔‘’ဒိဗ်ာ၀ဒါန’’က်မ္းေတြနဲ႔လည္းႏွႈိင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ၾကည့္ရပါတယ္။

အစဥ္အလာ သမုိင္းအရေတာ့ အေသာက ဘုရင္ဟာ ငယ္ရြယ္စဥ္ အခါတုန္းက အလြန္ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္တယ္၊ လူအသက္ေပါင္းမ်ားစြာ သတ္ခဲ့တယ္၊ ေနာက္ပိုင္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျဖစ္သြားတဲ့အခါအလြန္ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕သြားၿပီး ျပည္သူျပည္သားေတြကုိ ေမတၱာ က႐ုဏာနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ လုိ႔ သူဟာ ‘’ဓမၼာေသာကဘုရင္’’လုိ႔ ထင္ရွားသြားတယ္၊ စသည္ျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
အေသာကဘုရင္ရဲ႕ ဘ၀ဇာတ္ေၾကာင္းကုိေက်ာက္စာေရးသားခ်က္ေတြကပုိၿပီးခုိင္ခုိင္မာမာေျပာျပေနပါတယ္။ ေက်ာက္စာေတြထဲကအတုိင္းေျပာရရင္ေတာ့ အေသာက ဘုရင္ဟာ နန္းစံႏွစ္ (၇) ႏွစ္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္ျဖစ္ၿပီး ၂ ႏွစ္ခြဲေလာက္ထိ သူဟာ ဗုဒၶဘာသာကုိေလးေလးနက္ မသက္၀င္ခဲ့ေသးဘူးလုိ႔ ခန္႔မွန္းရမွာ ျဖစ္တယ္။ နန္းစံႏွစ္ (၈) ႏွစ္မွာကလိဂၤတုိင္းကုိစစ္ႏုိင္ခဲ့တယ္၊ ဒီ စစ္ပြဲအတြင္းမွာအျပစ္မဲ့ ျပည္သူမ်ားစြာေသၾကခဲ့ရတာကုိအေသာကဘုရင္ျမင္ေတြ႕
ခဲ့ရတယ္။ စစ္သုံ႔ပမ္းေတြကုိ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးခဲ့တယ္။ ကေလးသူငယ္ေတြ မိတကြဲ၊ ဖတကြဲ ျဖစ္ခဲ့ၾကရ သလုိ ၊ လင္ဆုံး၊ သားဆုံး၊ မယားဆုံးလုိ႔ ပူေဆြးေသာက ေရာက္ေနတဲ့ စစ္ဒဏ္ထိျပည္သူေတြကုိ အေသာကဘုရင္ေတြ႕ျမင္ခဲ့ရတယ္။ ဒီလုိ စစ္ရဲ႕ အနိ႒ာ႐ုံျမင္ကြင္းကုိ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့ အေသာကဘုရင္ဟာအလြန္စိတ္မခ်မ္းမေျမ့ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး စစ္ ကုိစက္ဆုပ္သြားခဲ့တယ္။ တုိက္ခုိက္သတ္ျဖတ္ၿပီး ျဖစ္ေပၚရရွိလာတဲ့ေအာင္ပြဲကုိအလြဲေအာင္ပြဲ အျဖစ္သိျမင္လက္ခံခဲ့ၿပီးေတာ့တကယ့္ ေအာင္ပြဲဆုိတာ ဟာအၾကမ္းဖက္၊ ႏွိပ္ကြပ္မူ မပါတဲ့ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ဓမၼ၊၀ိနယအဆုံးမေတြေပၚမွာအေျခခံတဲ့ ေအာင္ပြဲသာ ျဖစ္တယ္
လုိ႔ လက္ခံသိျမင္လာခဲ့တယ္။
အဲဒီေနာက္တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ကာလပတ္လုံးဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕တပည့္သာ၀ကသံဃာေတာ္အရွင္ျမတ္ေတြကုိ ဆည္းကပ္ခဲ့တယ္။ ေကာင္းမႈကုသုိလ္မ်ားစြာျပဳခဲ့တယ္၊ ကုိယ္က်င့္ သီလေတြ ယုံယုံၾကည္ၾကည္က်င့္ႀကံခဲ့တယ္။ ေက်ာက္စာ နံပါတ္ (၈) မွာ အေသာကမင္းႀကီးဟာ နန္းစံႏွစ္ (၁၀) ႏွစ္မွာ ‘’သေမၺာဓိ’’ ကုိသြားခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးထုိးထားတယ္။ ဒီေရးထုိးမူဟာ အေသာကမင္းႀကီးဟာသူကုိယ္တုိင္ထူးျမတ္တဲ့တရားအသိဉာဏ္ရရွိသြားခဲ့တယ္လုိ႔အဓိပၸါယ္ထြက္သလုိဗုဒၶျမတ္စြာသဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ရရွိေတာ္မူခဲ့တဲ့ ဗုဒၶဂါယာေဒသ ကုိ သြားေရာက္ခဲ့တယ္ လုိ႔လည္း အဓိပၸါယ္ထြက္ေနပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီးအေသာကဘုရင္ဟာဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ဘ၀ျဖစ္စဥ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေနရာဌာနေတြကုိဘုရားဖူးခရီးထြက္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ထပ္ေက်ာက္စာတစ္ခုကေတာ့အေသာကဘုရင္ဟာနန္းစံႏွစ္(၁၂) ႏွစ္မွာဗုဒၶျမတ္စြာဖြားေတာ္မူရာ လုမၺိနီကုိသြားခဲ့တယ္ လုိ႔ ေရးထုိးထားပါတယ္။အေသာက ဘုရင္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ ထက္သန္တဲ့သဒၶါတရားနဲ႔ယုံၾကည္ကုိးကြယ္ၿပီးလုိက္နာက်င့္သုံးခဲ့ တယ္။သူ႔ၾသဇာ ျဖန္႔က်န္မူေအာက္မွာရွိတဲ့တုိင္းျပည္ ေဒသအႏွံ႔မွာလည္းဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ တရားေတာ္ေတြ ထြန္းကားျပန္႔ပြားေအာင္ ႀကိဳးစားေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။
ေစတီပုထုိးေတြမွာ ဗုဒၶ၀င္ေၾကာင္းခ်င္းရာ နတ္ျပည္ေလာက ႐ုပ္လုံး႐ုပ္ၾကြေတြ ထုလုပ္တန္ဆာဆင္ေစၿပီး တုိင္းသူျပည္သားေတြကုိ ႐ုပ္ပုံေတြက တဆင့္ ဗုဒၶ၀ါဒ အဆုံးအမေတြကုိ သင္ၾကားေပးခဲ့တယ္။ ဒီလုိသင္ၾကားမူေတြေၾကာင့္ အရင္တုန္းက ဗုဒၶ၀ါဒအေၾကာင္းဘာမွမသိၾကရတဲ့သာမာန္ျပည္သူေတြဟာနတ္သားနတ္သမီးေတြအေၾကာင္းနတ္ျပည္ေလာကအေၾကာင္းကုိသိၾကရတယ္လုိ႔ေက်ာက္စာမ်ားစြာမွာေရးထုိးေဖာ္ျပထား ပါတယ္။
နန္းစံႏွစ္(၇) ႏွစ္ကစၿပီး(၂၇) ႏွစ္အထိအေသာဘုရင္ႀကီးဟာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ျပန္႔ပြားထြန္းကားဖုိ႔ႀကိဳးစားေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ဒီေဆာင္ရြက္မူေတြကုိ ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းေတြနဲ႔ ေရးထုိးမွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္။ဒီလုိ ေရးထုိးထားခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာအမ်ားစုကုိရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။အခ်ဳိ႕ေက်ာက္စာေတြကုိ ေျပာင္ေခ်ာေနတဲ့ ေက်ာက္ျပားေတြေပၚမွာ ေရးထြင္း ထားခဲ့ၿပီး ေက်ာက္ခ်ပ္စာလုိ႔ေခၚၾကတယ္။ အခ်ဳိ႕ေက်ာက္စာေတြကုိ ႀကီးမားတဲ့ သဲေက်ာက္လုံးတုိင္ႀကီးေတြေပၚမွာ ေရးထြင္းခဲ့ၿပီး ေက်ာက္စာတုိင္ လုိ႔ေခၚၾကပါတယ္။
ေက်ာက္ခ်ပ္စာ ကုိဘဲ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ အဓိက ေက်ာက္ခ်ပ္စာ(၁၄)ခ်ပ္ကုိ အေသာက ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္စုိးစံသြားခဲ့တဲ့ ဂါနာအပါအ၀င္တုိင္းျပည္နယ္စပ္ တစ္ေလွ်ာက္ ေဒသ(၇) ေနရာကေနရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတယ္။အဲဒီေက်ာက္ခ်ပ္ေတြမွာရွည္လ်ားတဲ့ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းေတြပါ၀င္ၿပီး ေက်ာက္စာမွတ္တမ္းေတြရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ လက္ေတြကုိ ေတြ႕ရွိၾကရပါတယ္။ေသးငယ္တဲ့အျခား ေက်ာက္ခ်ပ္စာေတြကုိေတာ့အိႏၵိယႏုိင္ငံ၊အလယ္ပုိင္းနဲ႔ေတာင္ပုိင္းေဒသက ေနရာ (၇) ေနရာမွာရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ ဒီ ေက်ာက္စာေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ သက္ဆုိင္ေနၿပီး အခ်ဳိ႕ေက်ာက္စာေတြမွာေတာ့ အေသာကဘုရင္ရဲ႕မင္းက်င့္တ ရားဆုိင္ရာက်င့္ထုံးေတြကုိေရးထုိးထားပါတယ္။အေသာကဘုရင္က ေလ့လာသင္ယူၾကဖုိ႔တုိက္တြန္းထား တဲ့ဗုဒၶတရားေတာ္သုတ္(၇)သုတ္ပါတဲ့မွတ္တမ္းေက်ာက္စာခ်ပ္ကုိ ‘’ဘရတ္ထ္’’ မွာေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး အဲဒီေက်ာက္ခ်ပ္စာ ဟာ အေသးစားေတြထဲက တစ္ခ်ပ္ျဖစ္ပါတယ္။
အႀကီးစား၊အေသးစားေက်ာက္စာတုိင္ေတြမ်ားစြာ လည္းယေန႔ေခတ္ ထိေအာင္က်န္ရစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေက်ာက္စာတုိင္(၆)တုိင္၊သုိ႔မဟုတ္(၇)တုိင္ကိုအဓိက အားျဖင့္အိႏၵိယႏုိင္ငံအလယ္ ပုိင္းက ေနရာ(၆) ေနရာမွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ ေက်ာက္စာတုိင္ေတြမွာ ေရးထုိးထားတဲ့မွတ္ တမ္းေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ ေက်ာက္ခ်ပ္စာေတြမွာပါသလုိ ဗုဒၶဓမၼဆုိင္ရာ အဆုံးအမေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေက်ာက္စာတုိင္ေတြကုိအေသာကဘုရင္ နန္းစံႏွစ္ (၂၆) ႏွစ္မွာ ေရးထုိးစုိက္ထူခဲ့တာျဖစ္တယ္။အေသးစားေက်ာက္စာ တုိင္ေတြကုိ ဗုဒၶ၀င္ေနရာေတြျဖစ္တဲ့ ‘’ဆာရာနတ္ထ္’’လုိ၊ ‘’ဆန္ခ်ီ’’ လုိ ေနရာေတြမွာ ေတြ႕ရမ်ားတယ္။ ဒီေက်ာက္စာတုိင္ေတြ ကေတာ့ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ တပည့္ သံဃာ့အဖြဲ႕အစည္းနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့အေၾကာင္းရာေတြ ပါ၀င္ေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ သံဃာေတြ မညီမညြတ္ဂုိဏ္းကြဲသြားႏုိင္ တဲ့ အႏၱာရာယ္ေတြကုိလည္း သတိေပးေရးထုိးထားပါတယ္။ ဒီေက်ာက္စာတုိင္ေတြရဲ႕ ထိပ္ဆုံးမွာ အမ်ားအားျဖင့္သတၱ၀ါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားတယ္။ ‘’ဆာရာနတ္ထ္’’မွာ ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္ရဲ႕ ထိပ္မွာ ျခေသၤေလးေကာင္း ေလးဘက္ေလးတန္မ်က္ႏွာမူေနပုံထြင္းထုထားၿပီးေအာက္ဘက္မွာ ဓမၼစၾကာလွည္းဘီး ေတြပါတယ္။ဒီလက္ရာေျပာက္ေျမာက္လွတဲ့ အေသာကဘုရင္ရဲ႕ သေကၤတအမွတ္တံဆိပ္ကုိ ဒီေန႔ေခတ္ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ႏုိင္ငံေတာ္အမွတ္တံဆိပ္အျဖစ္ အသုံးျပဳထားပါတယ္၊ၿပီးေတာ့ဓမၼလွည္းဘီးပုံကုိေတာ့အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕
ႏုိင္ငံေတာ္အလံေပၚမွာေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။
အေသာကဘုရင္ရဲ႕ေက်ာက္စာေတြကုိ(၁၉)ရာစုႏွစ္ကစၿပီးပညာရွင္ေတြစတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကတယ္။မၾကာေသးခင္ႏွစ္မ်ားထိဆက္ လက္ေတြ႕ရွိေနဆဲျဖစ္တယ္။၁၉၄၉ခုႏွစ္မွာအာေမးနီးယန္း ဘာသာနဲ႔ ေရးထုိးထားတဲ့အေသာက ဘုရင္ရဲ႕ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္ကုိအာဖရိကန္နစ္စတန္ႏုိင္ငံလမ္ပါက ေဒသမွာရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ဂရိ၊အာေမးနီးယန္း ႏွစ္ဘာသာ ေရးထုိးထားတဲ့ ေက်ာက္စာကုိေတာ့၁၉၅၈ ခုႏွစ္က ကန္ဒဟာရ္ ေဒသမွာေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္မွာေဒလီၿမိဳ႕နယ္အစပ္မွာ လည္း ေက်ာက္ စာခ်ပ္တစ္ခ်ပ္ေတြ႕ရွိခဲ့ တယ္။ေက်ာက္စာ (၃၀) ေက်ာ္ကုိ အတည္ျပဳထားႏုိင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ဂ်ိမ္း ပရင့္ဆပ္ က ၁၈၇၃ ခုႏွစ္မွာ အေသာကေက်ာက္စာေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကုိ စတင္ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ကစၿပီး တျဖည္းျဖည္းအဓိပၸါယ္ ပိုေကာက္ ႏုိင္ခဲ့ရာကေန အခုေတာ့ေက်ာက္စာခ်ပ္ေတြရဲ႕ စကားအဓိပၸါယ္ကုိ အျပည့္အ၀ နီးပါးနားလည္ႏုိင္ျကၿပီျဖစ္ေပမဲ့ ဒြိဟျဖစ္စရာ ေက်ာက္စာ အဓိပၸါယ္မ်ားစြာလည္း က်န္ရွိေနပါေသးတယ္။
အေသာကမင္ႀကီးဟာဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕သင္ၾကားမူျဖစ္တဲ့လူသားအားလုံးဟာအေျခခံအားျဖင့္အဆင့္တန္းတူညီတယ္ ဆုိတဲ့ ဆုံးအမကုိ လက္ခံယုံၾကည္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ သူ အပါ၀င္ လူသား အားလုံးဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ အဆုံးမတရားေတာ္ေတြကုိ လုိက္နာက်င့္သုံးဖုိ႔လုိတယ္။ လူသားအားလုံးဟာက႐ုဏာ တရားကိန္းေအာင္းၿပီး႐ိုးသားျဖဴစင္ဖုိ႔လုိတယ္လုိ႔ယုံၾကည္ယူဆခဲ့တယ္။
ဘုရင္မင္းျမတ္ဟာသူ႔ရဲ႕ျပည္သူ ျပည္သားေတြကုိသက္ရွိ သတၱ၀ါေတြ အားလုံးအေပၚမွာသနားၾကင္နာဖုိ႔၊ မွန္ကန္စြာ ေျပာဆုိဖုိ႔၊ စိတ္ရွည္ သည္းခံဖုိ႔အကူညီမဲ့ေနသူေတြကုိကူညီဖုိ႔ တုိက္တြန္းခဲ့တယ္၊အားေပးခဲ့တယ္။ဆုိခဲ့တဲ့လူသားက်င့္၀တ္ေတြဟာအလြန္႐ုိးရွင္းေနေပမဲ့၊ အေသာကမင္းႀကီးကေတာ့ ဒီက်င့္၀တ္ေတြဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲမူ မရွိတဲ့လူသားအားလုံးလုိက္နာ က်င့္သုံးသင့္တဲ့သစၥာတရားေတြအျဖစ္ယုံၾကည္လက္ခံခဲ့တယ္။ အဲဒီ က်င့္၀တ္ေတြကုိေနာက္ အနာဂတ္ မ်ဳိးဆက္ေတြ လက္ဆင့္ကမ္းဖုိ႔အတြက္ သူဟာဆုိခဲ့ၿပီးတဲ့ ေက်ာက္စာခ်ပ္၊ ေက်ာက္စာတုိင္ေတြမွာေရးထုိးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကုိယ့္လုိ ေ၀ဒနာခံစားမူရွိတဲ့သတၱ၀ါအားလုံးရဲ႕အသက္ကုိ ေလးစားတန္ဖုိးထားဖုိ႔အေရးႀကီးတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကုိအေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြမွာထပ္ခါတလဲလဲ ေဖာ္ျပေရးထုိးထားခဲ့ပါတယ္မလုိအပ္ဘဲသတ္ျဖတ္ညဥ္းဆဲျခင္းကုိ ဥပေဒနဲ႔ ပိတ္ပင္တားျမစ္ခဲ့တယ္။ အကယ္၍ သတၱ၀ါေတြကုိ မျဖစ္မေနသတ္ျဖတ္ရမယ္ ဆုိရင္ေတာင္ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ မိခင္နဲ႔ငယ္ရြယ္တဲ့သတၱ၀ါေတြကုိလုံး၀မသတ္ရဘူး။တုိင္းျပည္အႏွံ႔မွာ ေဆး႐ုံေတြ ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့တယ္၊ ေဆး႐ံုတစ္မ်ဳိးက လူေတြ အတြက္ျဖစ္ၿပီး၊ ေနာက္ထပ္ ေဆး႐ုံတစ္မ်ဳိးက တိရစာၦန္ေတြအတြက္ျဖစ္တယ္။ ေဆး၀ါးကုသဖုိ႔လုိအပ္တဲ့ ေဆးပင္ေတြကုိ အထူးစုိက္ပ်ဳိးေစခဲ့ တယ္၊လမ္းေဘးေတြမွာအရိပ္ရသစ္ပင္ေတြစုိက္ပ်ဳိးေစခဲ့တယ္။ေရတြင္းေရကန္ေပါင္းမ်ားစြာတူးေဖာ္ေစခဲ့တယ္။ခရီးသည္ေတြနားခုိဖုိ႔ဇရပ္၊နားေနရန္ဌာနေတြ၊ ေသာက္သုံးေရစင္ေတြ ခရီး လမ္းမေတြရဲ႕ေဘးမွာ တည္ထားေစခဲ့တယ္ (ေက်ာက္စာ ၃) ၊ ဒီလုိ ကူညီေစာင့္ေရွာက္ျခင္းနဲ႔ အေသာကမင္းႀကီးဟာ သူ႕တုိင္းျပည္က ျပည္သူျပည္သားေတြရဲ႕ ဘ၀ကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာေစခဲ့တယ္၊ လူအပါအ၀င္ သတၱ၀ါအားလုံးရဲ႕အေပၚမွာထားရွိတဲ့ သူ႕ရဲ႕ ေမတၱာတရား၊ သနားေစာင့္ေရွာက္မူ (ဒယာ)တရားေတြကုိ ေဖာ္လွစ္ျပသခဲ့ပါတယ္။
အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ေက်ာက္စာေတြမွာမိဘ၊ဆရာသမားနဲ႔ သက္ႀကီး၀ါႀကီးေတြရဲ႕ဆုံးမစကားကုိ ႐ုိေသေလးစားဖုိ႔အ ေရးႀကီးေၾကာင္းကုိလည္း ထပ္ခါတလဲလဲေဖာ္ျပထားတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အုိေတြကုိ ယဥ္ေက်းစြာဆက္ဆံဖုိ႔လမ္းညႊန္ထား တယ္။ မိတ္ေဆြေတြ၊ ပညာရွိ၊ သမဏ၊ ျဗာဟၼဏေတြ၊ ဆင္းရဲသားေတြ၊ေက်းကၽြန္ေတြကုိ ေကာင္းမြန္စြာ ဆက္ဆံဖုိ႔၊ဘယ္အဆင့္တန္းမွာဘဲျဖစ္ျဖစ္လူသားတစ္ဦးစီမွာရွိတဲ့လူသားဂုဏ္သိကၡာကုိ ေလးစားဖုိ႔တုိက္တြန္းထားတယ္။ဒီအျပင္သာမဏ၊ ျဗာဟၼဏေတြနဲ႔ဘုန္းေတာင္းယာစကာေတြကုိ ဆြမ္း၊ ထမင္းလွဴဒါန္းစြန္႔က်ဲဖုိ႔ လည္း လမ္းညႊန္ထားပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီး ကုိယ္တုိင္လည္းအမဲလုိက္ေလ့ရွိတဲ့ ၀ါသနာကုိ စြန္႔လြတ္ခဲ့ၿပီး တုိင္းျပည္အႏွံ႔ ဓမၼခရီးေတြလွည့္လည္ခဲ့ေၾကာင္း ေက်ာက္စာမွာ ေရးထုိးေဖာ္ျပထားတယ္။ (ေက်ာက္စာ - ၈) ဒီလုိ ဓမၼခရီးထြက္တဲ့အခါ အေသာကဘုရင္ဟာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္ေတြကုိသြားေရာက္ဖူးျမင္ တယ္၊ဆြမ္းပစၥည္းေတြလွဴဒါန္းေထာက္ပံ့တယ္၊ၿပီးေတာ့သာမာန္ျပည္သူ၊ ျပည္သားေတြနဲ႔ ေတြ႕ဆုံၿပီးသူသိထားတဲ့တရား ဓမၼေတြနဲ႔သူတုိ႔ကုိ ေဟာေျပာဆုံးမပါတယ္။ဒီလုိဓမၼခရီးထြက္ရတာကုိ အေသာကမင္းႀကီးအလြန္ႏွစ္သက္ျမတ္ႏုိးတယ္။ ဘုရင္မင္းႀကီး ဟာ အလွဴတကာ့ အလွဴေတြထဲမွာ ဓမၼ အလွဴကုိအျမတ္ဆုံးလုိ႔ ခံယူထားၿပီး ဒီလုိ သူသိတဲ့ တရားဓမၼေတြကုိမွ်ေ၀ရင္း ဓမၼမိတ္ေဆြေပါင္းမ်ားစြာနဲ႔ ခ်စ္ၾကည္မူရယူခဲ့တယ္။ တရားဓမၼေဟာၾကားျခင္းဟာ ေဟာၾကားသူအတြက္ ဒီဘ၀မွာ လည္း ေကာင္းက်ဳိး တရားေတြရမယ္ ..ေနာင္သံသရာမွာလည္ မေရမတြက္ႏုိင္တဲ့ အက်ဳိးတရားေတြရမယ္လုိ႔အေသာကမင္းႀကီး ယုံၾကည္ပါတယ္။ ျပည္သူျပည္သားေတြကုိကာမဂုဏ္အာ႐ုံေတြကုိအလြန္က်ဴးမလုိက္စားဖုိ႔၊ကာမဂုဏ္ဆႏၵေတြကုိပညာနဲ႔ထိန္းေၾကာင္းဖုိ႔ ေဟာေျပာေလ့ရွိတယ္ လုိ႔ ေက်ာက္စာေတြမွာ မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။
အေသာကမင္းႀကီးဟာတုိင္းျပည္ကိစၥကုိ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ အလြန္လုံ႔လျပဳတယ္။ ႏူိးၾကားတယ္။တုိင္းေရးျပည္ေရးကိစၥႀကဳံလာရင္သူပြဲေတာ္တည္ေနသည္ျဖစ္ေစ၊မိဘုရားေဆာင္ေရာက္ေနသည္ျဖစ္ေစ၊ ဥယ်ာဥ္ေတာ္မွာေပ်ာ္ပြဲစားေန သည္ျဖစ္ေစ၊ ခ်က္ခ်င္းသတင္းပုိ႔ရမယ္လုိ အမိန္႔ထုတ္ထားပါတယ္။မင္းႀကီးဟာ ရွင္ဘုရင္ေကာင္းတစ္ပါးျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္း ၊က်င့္ႀကံျခင္းဟာတုိင္းျပည္ဘုရင္တစ္ပါးက ျပည္သူေတြအတြက္ ေဆာင္ရြက္ရမဲ့ တာ၀န္၀တၱရားတစ္ရပ္အျဖစ္ခံယူထားပါတယ္။ကမာၻေပၚကသက္ရွိအားလုံးရဲ႕အက်ဳိးစီးပြားကုိ ေဆာက္ရြက္ရတာ၊ ေဆာက္ရြက္လုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အက်ဳိးစီးပြားေတြကုိ ဆထက္တပုိး တုိးပြားလာေအာင္ႀကိဳးစား အားထုတ္ေနတာဟာအမြန္ျမတ္ဆုံးအလုပ္လုိ႔အေသာကမင္းႀကီးခံယူထားပါတယ္။သူရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္စီမံမူအားလုံးဟာ ျပည္သူျပည္သားနဲ႔သက္ရွိအားလုံးအေပၚမွာ တင္ရွိေနတဲ့ ေက်းဇူးတရား၊ သံသရာေၾကြးကုိဆပ္ေနရတာျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း သူ ခံယူထားပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးဟာ ျပည္သူ၊ ျပည္သား သတၱ၀ါအားလုံးကုိ ယခု မ်က္ေမွာက္ဘ၀မွာလည္း ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမ့ေစခ်င္တယ္၊ ေနာင္သံသရာမွာလည္း ေကာင္းမြန္တဲ့ သုဂတိဘုံဘ၀ေတြမွာခံစားေပ်ာ္ရႊင္ေစခ်င္တယ္။ သူဟာ သူမွတပါး အျခား သတၱ၀ါအားလုံးကုိသူ႕ရဲ႕ရင္၀ယ္သား၊သမီးမ်ားပမာသေဘာထားေၾကာင္း ေက်ာက္စာမွာ
ေရးထုိးထားခဲ့ပါတယ္။ (ေက်ာက္စာ - ၆)
အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြထဲမွာ‘’ဓမၼ’’ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကုိအမ်ဳိးမ်ဳိးဖြင့္ဆုိထားတယ္။
’’ေကာင္းျမတ္မူ(sadhu)၊‘’မေကာင္းမူမွကင္းစင္မူ’’‘’ေကာင္းမူမ်ားစြာျဖင့္ ျပည့္စုံမူ’’၊’’သနားေစာင့္ေရွာက္မူ’’၊ ‘’ေပးကမ္း စြန္႔ႀကဲမူ’’၊ ‘’မွန္ကန္မူ သစၥာတရား’’၊ ‘’ကုိယ္၊ ႏူတ္၊ႏွလုံးစင္ၾကယ္မူ’’စသည္ျဖင့္ ေတြ႕ရပါတယ္။ တရားဓမၼကုိ သိရွိနားလည္ျခင္း၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳျခင္းဆုိတဲ့ အဓိပၸါယ္မွာ”သနားေစာင့္ေရွာက္မူရွိျခင္း’’၊ ‘’လြတ္လြတ္ ေပးကမ္းစြန္႔ႀကဲႏုိင္ျခင္း’’၊ ‘’သစၥာတရား’’၊ ‘’စိတ္ႏွလုံး စင္ၾကယ္မူ”၊ “စိတ္ႏွလုံး ႏူးညံ့မူ”၊ “ေကာင္းျမတ္မူ” စတဲ့ ေကာင္းျမတ္တဲ့ အရည္ေသြးေတြပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ဟာ ‘’ေပးကမ္းစြန္႔ႀကဲမူ” ကုိေတာ့ လုပ္တယ္၊ သုိေသာ္ သူဟာ အာ႐ုံေတြအေပၚမွာထိန္းခ်ဳပ္ထားႏုိင္စြမ္းမရွိဘူးဆုိရင္၊သူတထူးရဲ႕ ေက်းဇူးတရားတုိ႔ကုိ ေခ်ပတတ္ရင္၊ခုိင္ၿမဲတဲ့ ႐ုိးသားစင္ၾကယ္မူ မရွိဘူးဆုိရင္၊ အထူးေကာင္းမြန္သူ မဟုတ္ေသးဘူး၊ နိမ့္က်ေနေသးတယ္လုိ႔ ဆုိထားပါတယ္။ ဒီအျပင္ ‘’ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မူ’’၊ ‘’လူသားမဆန္မူ’’၊ ေဒါသ၊ မာနတရားမ်ား၊ မနာ၀န္တုိမူ စတဲ့ အကုသုိလ္တရားေတြဟာ စိတ္ညစ္ႏြမ္းမူ ကိေလသာတရားေတြကုိ ပုိၿပီး တုိးပြားေစလိမ့္မယ္ လုိ႔ အေသာကမင္းႀကီးဟာ သူ႔ရဲ႕ေက်ာက္စာထဲ မွာ သတိေပးေရးထုိးထားတယ္။
‘’ေကာင္းမူျပဳ ဖုိ႔ ဆုိတာ မလြယ္ဘူး၊ ေကာင္းတာေတြကုိ ျပဳလုပ္အားထုတ္တဲ့အခါအစ မွာေတာ့အခက္ခဲေတြ႕ရ လိမ့္မယ္’’လုိ႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။အဲဒီေနာက္မင္းႀကီးကသူဟာ
ေကာင္းမူမ်ားစြာကုိ အားထုတ္ခဲ့ၿပီးၿပီ လုိ႔ဆက္လက္ေရးထုိးထား တယ္။ (ေက်ာက္စာ ၄ - ၅ )
အေသာကမင္းႀကီး ဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ အဆုံးမေတာ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သူ႕ရဲ႕ဓမၼအျမင္ အယူဆေတြကုိနည္း လမ္းႏွစ္ခုနဲ႔ ျပန္႔ပြားထြန္းကားေအာင္အားထုတ္ခဲ့တယ္။ပထမနည္းက အာဏာစက္နဲ႔ ဥပေဒျပ႒ာန္းျခင္း အားျဖင့္ တရားဓမၼတည္ တံ့ျပန္႔ပြားေစျခင္းျဖစ္တယ္။ တရားဓမၼနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဥပေဒေတြကုိ ျပ႒ာန္းခဲ့တယ္။ဒီဥပေဒေတြဟာအထူးသျဖင့္ သတၱ၀ါေတြကုိညဥ္းဆဲသတ္ျဖတ္ျခင္းနဲ႔သက္ဆုိင္တယ္။အေသာကမင္းႀကီးဟာဒီလုိဥပေဒျပ႒ာန္းျခင္းနည္းလမ္းနဲ႔သူရဲ႕သတၱ၀ါေတြအေပၚညဥ္းဆဲသတ္ျဖတ္ျခင္းနဲ႔ဆုိင္တဲ့ဓမၼအျမင္၊က်င့္သုံးေဆာက္တည္မူကုိသူ႕တုိင္းျပည္က ျပည္သူ၊ ျပည္သားေတြကုိလည္းအာဏာစက္နဲ႔က်င့္သုံးေဆာက္တည္ေစခဲ့တယ္။ တရားဓမၼတည္ရွိေစခဲ့တယ္။
ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့တရားဓမၼေတြကုိဆင္ျခင္ပြားမ်ားေစျခင္း၊ကုိယ္တုိင္သိျမင္ေအာင္ က်င့္ႀကံအားထုတ္ေစျခင္းျဖင့္ တည္တံ့ျပန္႔ပြားေစျခင္းျဖစ္တယ္။ဒီနည္းလမ္းနဲ႔တုိင္းသူ ျပည္သားေတြဟာသတၱ၀ါေတြကုိသတ္ျဖတ္ညဥ္းဆဲျခင္းမျပဳဖုိ႔တားျမစ္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းကုိ ေလးေလးနက္နက္သေဘာေပါက္နားလည္သြားၾကလိမ့္မယ္။ ျပီးေတာ့ဒီနားလည္သိျမင္မူ ကေန သူတုိ႔ရဲ႕အျခား ျပဳလုပ္အားထုတ္မူေတြမွာ လည္းတရားဓမၼနဲ႔ယွဥ္ၿပီး ျပဳလုပ္အားထုတ္သြားၾကလိမ့္မယ္ လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီလို ကိုယ္တုိင္ဆင္ျခင္ပြားမ်ားျခင္း၊ က်င့္ႀကံအားထုတ္ျခင္းျဖင့္သိရွိတဲ့ တရားဓမၼအျမင္ဟာ ဥပေဒ တားျမစ္ခ်က္ေၾကာင့္ က်င့္ႀကံရတဲ့ တရားဓမၼထက္ပုိၿပီး အဆင့္တန္းျမင့္ေၾကာင္းလည္း ေရးထုိးထားပါတယ္။ (ေက်ာက္စာ - ၇ )
ဘုရင္မင္းျမတ္ဟာ သတၱ၀ါေတြရဲ႕အသက္ကုိ မသတ္ဖုိ႔၊ သက္ရွိအားလုံးကုိ တန္ဖုိးထားဖုိ႔၊ လူအခ်င္းခ်င္း ႐ုိေသမူ ဂါရ၀တရား ထားဖုိ႔ အထူးအေလးေပးခဲ့တယ္။ ေသမိန္႔ေသဒဏ္ က်ခံေနရတဲ့ရာဇ၀တ္သားတစ္ေယာက္ကုိေတာင္မွ ေဆြမ်ဳိးမိဘေတြနဲ႔ေတြ႕ဆုံဖုိ႔၊ ေနာင္သံသရာအတြက္ ေကာင္းမူကုသုိလ္ျပဳလုပ္ဖုိ႔ အတြက္ အမိန္႔မခ်မွတ္ခင္ (၃) ရက္ လြတ္ ၿငိမ္းခ်မ္းသာ ခြင့္ေပးခဲ့တယ္။ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕နန္းစံသက္ (၂၆) ႏွစ္အတြင္းမွာ (၂၅) ႀကိမ္တုိင္တုိင္ ရာဇ၀တ္သားေတြကုိ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာ ခြင့္ေပးခဲ့တယ္။ (ေက်ာက္စာ - ၅) အေသာကမင္းႀကီးအထူးညႊန္ျပေရး ထုိးထားတဲ့ ‘’သူတပါးအ သက္ကုိ ေလးစားမူ’’ ဆုိတဲ့ တရားဓမၼဟာကုိယ္မွတပါး အျခားေသာသတၱ၀ါေတြဟာကိုယ္လုိဘဲအသက္ရွင္သန္လုိတယ္ခံစားတတ္တယ္ဆုိတဲ့ခံစားသိျမင္မူကုိယ္ခ်င္းစာတရားေပၚမွာ အေျခခံထားတာျဖစ္တယ္။
အေသာကမင္းႀကီးအထူးအေလးနက္ထားတဲ့အျခားေကာင္းျမတ္တဲ့တရားဓမၼေတြကေတာ့ ‘’ၾကင္နာသနားမူ”၊ ‘’ေပးကမ္းစြန္႔ႀကဲမူ’’၊ ‘’မွန္ကန္ျခင္း သစၥာတရား’’၊ ‘’ကုိယ္ႏူတ္စိတ္ စင္ၾကယ္မူ’’၊ ‘’မိခင္၊ ဘခင္ေတြရဲ႕ ဆုံးမစကားကုိ နားေထာင္မူ’’၊’’အျခားသူေတြရဲ႕အေပၚမွာ တရားမွ်တစြာ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမူ’’ ၊‘’မိမိေနထုိင္တဲ့လူ႕ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ ေက်းဇူးတရားေတြကုိ နားလည္သိရွိမူ’’ စတဲ့ အရည္အေသြးေတြျဖစ္တယ္။ အေသာကမင္းႀကီးသိျမင္တဲ့ တရားဓမၼေတာ္ေတြ ဟာၾကြယ္၀ျပည့္စုံလွပါ တယ္။
အေသာကမင္းႀကီးဟာက်င့္သုံးဖုိ႔သူလမ္းညႊန္တုိက္တြန္းထားတဲ့တရားဓမၼေတြကုိတုိင္းသူျပည္သားေတြ လုိက္နာမူရွိမရွိ စိစစ္စုံစမ္းဖုိ႔၊ စစ္ေဆးဖုိ႔ အတြက္ ဓမၼေရးရာ ၀န္ႀကီးေတြကုိ ခန္႔အပ္ထားခဲ့တယ္။အဲဒီဓမၼေရးရာ၀န္ႀကီးေတြဟာငါးႏွစ္တစ္ႀကိမ္သက္ဆုိင္ရာနယ္ေတြကုိ သြားေရာက္စုံစမ္း၊ စစ္ေဆးၾကရတယ္။
(သီးျခားေက်ာက္စာ -၁၊ Dhauli) ။
အေသာမင္းႀကီးရဲ႕ အရွည္လ်ားဆုံးေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာ နံပါတ္ (၁၄) မွာ၊မင္းႀကီးရဲ႕ တရားဓမၼအျမင္ေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကလာတယ္လုိ႔အတိအက်ေဖာ္ျပမထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အခ်ဳိ႕ပညာရွင္ေတြက မင္းႀကီးရဲ႕ဓမၼအျမင္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟုတ္ေလမလား ဆုိတဲ့ သံသယေတြရွိၾကပါတယ္။သုိ႔ေသာ္လည္း မင္းႀကီးရဲ႕ ဓမၼအျမင္ဟာ ဗုဒၶ၀ါဒမွတပါးေသာ အျခားဘာသာေရး၀ါဒ တစ္ခုခုေပၚမွာ အေျခခံတယ္လုိ႔ေတာ့ ေျပာႏုိင္စရာမရွိဘူး။ဥပမာ - ဟိႏၵဴ၀ါဒက ‘’မႏုဓမၼသတ္” မွာ သုံးႏႈန္းထားတဲ့ “ဓမၼ” ဆုိတဲ့အသုံးႏႈန္းရဲ႕ အဓိပၸါယ္ဟာ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒ နဲ႔သာ သက္ဆုိင္တယ္။ ‘’နိယာယ၀ါဒဂုိဏ္း’’ နဲ႔ ‘’ဂ်ိန္း၀ါဒ’’ မွာလည္း ‘’ဓမၼ’’ ဆုိတဲ့ အသုံးႏႈန္းကုိသုံးထားပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အဲဒီ အသုံးႏႈန္းက ဆုိလုိတဲ့ အဓိပၸါယ္ဟာအေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြက ‘’ဓမၼ” အသုံးႏႈန္းအဓိပၸါယ္နဲ႔လုံး၀ ကြာျခားေနပါတယ္။ ‘’ေ၀ဒက်မ္း’’ နဲ႔ ‘’ဥပနိသွ်က်မ္းဂန္’’ ေတြမွာသုံးႏႈန္းထားတဲ့ ‘’ဓမၼ” အဓိပၸါယ္ဟာ မင္းႀကီးဆုိလုိတဲ့ အဓိပၸါယ္နဲ႔ေတာ့နီးစပ္တယ္၊ သုိ႔ေသာ္ ထပ္တူက်တယ္ လုိ႔ေတာ့ မေျပာႏုိင္ပါဘူး။’’ဥပနိသွ်က်မ္းဂန္’’ ေတြ ဦးတည္ထားတာက ‘’ျဗာဟၼာနဲ႔ အတၱ၀ါဒ’’ ျဖစ္တယ္၊ ‘’ဓမၼ’’ မဟုတ္ဘူး။ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ဦးတည္မူကေတာ့ ‘’ဓမၼ’’ သက္သက္သာျဖစ္တယ္။
‘’ဘဂ၀ဂ္ဂီတ’’ မွာ ‘’ဓမၼ’’ ဆုိတာ ‘’ကမၼေယာဂ’’ က်င့္စဥ္ရဲ႕ အဓိကက်တဲ့က်င့္၀တ္၊ က်င့္ထုံးတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ‘’ဆြဓမၼ’’ လို႔ေခၚတဲ့ က်င့္၀တ္၊ ၀တၱရားတစ္ခုအျဖစ္ေတြ႕ရပါတယ္။ ‘’ဘဂ၀ဂ္ဂီတ’’မွာေကာင္းျမတ္တဲ့ဓမၼက်င့္၀တ္၊က်င့္ထုံးေတြကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီးအမ်ားအားျဖင့္အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ေက်ာက္စာေတြမွာေရးထုိးထားတဲ့ဓမၼသေဘာထား အျမင္ေတြနဲ႔ တူညီေနတယ္။သုိ႔ေသာ္ မတူတဲ့ အခ်က္ကဘာလဲ ဆုိေတာ့ ‘’ဘဂ၀ဂ္ဂီတက်မ္း’’က ‘’စစ္’’ ကုိ ခ်ီးမြမ္းေရးသားထားၿပီး အေသာကမင္းႀကီးက‘’စစ္’’ ကုိ ဆန္႔က်င္ ႐ူတ္ခ်ထားတဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။
အျခား ဘာသာ၀ါဒေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္တဲ့အခါ ‘’ဓမၼ’’ ဆုိတဲ့အသုံးႏႈန္းဟာ’’ဗုဒၶ၀ါဒ’’ မွာ အဓိက အစိတ္ပုိင္းမွာ ရွိေနပါတယ္။ ‘’ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊သံဃာ’’ ဆုိတဲ့ ရတနာသုံးပါးမွာ ‘’ဓမၼ’’ ဆုိတာ တပါးအပါ၀င္ျဖစ္တယ္။ျပီးေတာ့အေသးစားေက်ာက္ခ်ပ္စာေတြနဲ႔ေက်ာက္စာတုိင္ေတြမွာလည္းအေသာကမင္းႀကီးဟာသဒၶါတရားထက္သန္တဲ့ဗုဒၶ၀ါဒီဘုရင္မင္းျမတ္ျဖစ္ေၾကာင္းေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ဓမၼအျမင္၊ ဓမၼသေဘားတရားေတြဟာ ‘’ဗုဒၶ၀ါဒ’’ ရဲ႕ ဓမၼအျမင္၊ဓမၼ သေဘာတရား ေတြသာျဖစ္ပါတယ္။
အေသာကမင္းႀကီးဟာသူကုိယ္တုိင္ကဗုဒၶ၀ါဒီအျဖစ္ကူးေျပာင္းခဲ့ေပမဲ့အျခားဘာသာတရားေတြကုိလည္းတရားနဲ႔အညီခ်ီးေျမွာက္ခဲ့တယ္။ဘာသာတရားအားလုံးရဲ႕ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ကုိးကြယ္ယုံၾကည္သူေတြအားလုံးကုိေပးကမ္းလွဴဒါန္းမႈ၊ပူေဇာ္မူေတြျပဳလုပ္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ေက်ာက္နံပါတ္ (၁၂) မွာေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေက်ာက္စာ နံပါတ္ (၇) မွာ မင္းႀကီးဟာဘာသာ၀င္အားလုံးကုိသူ႔ရဲ႕တုိင္းျပည္အတြင္း ေနရာတုိင္းမွာ ေနထုိင္ၾကေစလုိတယ္လုိ႔ ထုတ္ေဖာ္ေရးထုိးထားတယ္။ ေက်ာက္စာတုိင္ - နံပါတ္ (၇) မွာေတာ့ မင္းႀကီးဟာ ဗုဒၶဘာသာသံဃာေတာ္ေတြ ရဲ႕ကိစၥအ၀၀ကုိ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔အတြက္ဓမၼေရးရာ ၀န္ႀကီးေတြကုိခံအပ္ထားေၾကာင္း၊ အျခား ဘာသာတရားေတြျဖစ္တဲ့ ျဗာဟၼဏ၀ါဒ၊ အာဇီ၀ိကာေတြနဲ႔ ဂ်ိန္း၀ါဒီ ေတြအတြက္လည္း သက္ဆုိင္ရာ ဓမၼ၀န္ႀကီးေတြ ခန္႔အပ္ထားေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့တယ္။
အေသာကမင္းႀကီးဟာ ဘာသာ၀ါဒ အားလုံးကုိတန္းတူညီမွ် ေစာင့္ေရွာက္မူေတြေပးခဲ့ေပမဲ့ သူကုိယ္တုိင္ဟာ ထက္သန္တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒီ တစ္ဦးျဖစ္ေၾကာင္းကုိ သူ႔ဘ၀ ဇာတ္ေၾကာင္းေတြေဖာ္ျပေနတဲ့ ေက်ာက္စာေရးသားခ်က္ေတြ မွာေတြ႕ျမင္ႏုိင္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ (၇) ႏွစ္၀န္းက်င္မွာ အေသာကမင္းႀကီး ဗုဒၶ၀ါဒသုိ႔ ကူးေျပာင္းခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ႐ုပနထ္ က ေက်ာက္ခ်ပ္ေသးေရးထုိးစာ အရ သူဟာ ကူးေျပာင္းၿပီး ႏွစ္ ႏွစ္ေလာက္ထိ ဗုဒၶ၀ါဒကုိ ေက်နပ္ေလာက္တဲ့ ထက္သန္မူမ်ဳိး၊ လုိက္နာက်င့္ႀကံတာမ်ဳိး မလုပ္ႏုိင္ခဲ့ေသးဘူး၊ အဲဒီ ေနာက္မွ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ကာလ ပတ္လုံးသံဃာေတာ္ေတြထံမွာ နီးကပ္စြာ ဆည္းကပ္ၿပီး တရားဓမၼကုိ စြမ္းစြမ္းတမံ က်င့္ႀကံပြားမ်ားႏုိင္ခဲ့တယ္။ ‘’သံဃာအား ကပ္ေရာက္၍’’ ‘’သံဃံ ဥေပတာ’’ဆုိတဲ့စကားဟာ အေသာကမင္းႀကီးဟာ သံဃာ့ေဘာင္မွာ ရဟန္းသံဃာတစ္ပါးလုိ က်င့္ႀကံပြားမ်ားမူမ်ဳိး ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္ ဆုိတဲ့ အဓိပၸါယ္ မ်ဳိးကိုလည္းေကာက္ယူႏုိင္ပါတယ္။ ေက်ာက္စာ အမွတ္ (၈) အရ အေသာကမင္းႀကီးဟာနန္းစံႏွစ္(၁၀) ႏွစ္မွာ‘’သေမၺာဓိ’’ကုိသြားခဲ့တယ္ ေရးထုိးထားပါတယ္။နိဂါလီသာဂါ ေက်ာက္စာတုိင္မွတ္တမ္းမွာနန္းစံႏွစ္(၁၄) ႏွစ္အတြင္း ေရွးဘုရားရွင္ျဖစ္တဲ့ ေကာဏာဂမဏ ဘုရားရွင္ကုိ ရည္စူးတည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ကုိျပဳျပင္မႊမ္းမံခဲ့ၿပီး လွဴဒါန္းဖြယ္ရာေတြကုိ ကိုယ္တုိင္ကုိယ္က် လွဴဒါန္းခဲ့တယ္လုိ႔မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့တယ္။ လုမၺိနီ ေက်ာက္စာတုိင္မွာေတာ့ မင္းႀကီးဟာ နန္းစံႏွစ္ (၂၀) ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္ ဘုရားရွင္ဖြားေတာ္မူရာေဒသကုိ ဘုရားဖူးခရီးသြားေရာက္ခဲ့တယ္၊ အဲဒီေနရာမွာလည္း လွဴဒါန္းဖြယ္ရာေတြလွဴဒါန္းခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီေဒသမွာ အထိမ္းမွတ္ေက်ာက္တုိင္ စုိက္ထူေစခဲ့ၿပီး၊ေဒသခံေတြရဲ႕ အခြန္အတုပ္ေတြကုိလည္း ေလ်ာ့ေပါ့ေစခဲ့တယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။‘’ဆန္ခ်ီ၊ဆာရာနထ္နဲ႔ ေကာသမၺီ’’ ေဒသက ေက်ာက္စာေတြမွာေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ သံဃာအဖြဲ႕အစည္းအတြက္ ဂုိဏ္းကြဲမူ ေဘးရန္သတိေပးထားၿပီး၊ အကယ္၍ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးပါး ျဖစ္ေစ၊ ရဟန္းမ တစ္ပါးပါး ျဖစ္ေစ၊သံဃာအဖြဲ႕စည္းရဲ႕ ညီညြတ္မူကုိ ပ်က္စီးေစၿပီး ဂုိဏ္း၊ ဂဏ ကြဲျပားေအာင္ အားထုတ္ရင္သံဃာေဘာင္က ထုတ္ပယ္ျခင္းခံရမယ္လုိ႔ ေရးထုိးထားတယ္။ ဒီလုိ သံဃာဂုိဏ္းကြဲမူေဘးရန္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေက်ာက္စာငယ္မ်ားစြာမွာ လည္းသတိေပးေရးထုိးထားတာေတြ႕ၾကရတယ္။
ဘာရတ္ ေက်ာက္စာမွာေတာ့မင္းႀကီးက သူဟာသာသနာေတာ္ကုိၾကည္ညိဳျမတ္ႏုိးတယ္။ဗုဒၶ၀ါဒ၊ ‘’ရတနာ (၃) ပါး’’ အေပၚမွာ ခုိင္ၿမဲတဲ့ သဒၶါတရားနဲ႔ ႐ုိေသျမတ္ႏုိးတယ္၊ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္တယ္ လုိ႔ အတိအလင္း ထုတ္ေဖာ္ေရးထုိးထားတယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ တရား ဓမၼေတာ္ေတြအားလုံးဟာ ေကာင္းျမတ္သည္ခ်ည္းျဖစ္တယ္၊ သုိ႔ေသာ္ေနာင္ အနာဂတ္မွာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ဆက္လက္ထြန္းကားျပန္႔ပြားဖုိ႔ အတြက္ အခ်ဳိ႕ေသာသုတၱံ၊ ေဟာၾကားဆုံးမမူေတြ အထူးအားျဖင့္ ေလ့လာသင္ယူသင့္တယ္ လုိ႔ တုိက္တြန္းထားၿပီးေအာက္ပါ အဆုံးမတရားေတာ္ သုတၱံေဒသနာ (၇) ခု ကုိ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
၁။ ၀ိနယ သမုုကသ ( အ႒က၀ဂ္၊ အဂုၤတၱရနိကာယ္ ဒုတိယသုတ္လို႔ ခန္႔မွန္းၾကတယ္)
၂။ အရိယ၀ါသာနိ ( သ ၤဂီတိသုတ္၊ ဒသုတၱရသုတ္၊ ဒီဃနိကာယ္)
၃။ အနာဂတ ဘာယာနိ (အဂၤုတၱရနိကာယ္)
၄။ မုနိဂါထာ = မုနိသုတၱ (သုတၱံနိပါတ္)
၅။ ေမာေနယ်သုတၱ (အဂုၤတၱရနိကာယ္)
၆။ သာရိပုတၱပသိေန= သာရိပုတၱသုတၱ၊ သုတၱံနိပါတ္)
၇။ ရာဟုေလာ၀ါဒသုတၱ (မဇၥ်ိမနိကာယ္)
(ဒီသုတၱံရည္ညႊန္းခ်က္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးပညာရွင္ေတြသေဘာကြဲလြဲၾကေပမဲ့၊သုတၱံအားလုံးဟာယခုထိထိန္းသိမ္းထားဆဲ ျဖစ္တဲ့ပါဠိပိဋကတ္ေတာ္ထဲကအပါအ၀င္သုတၱံေတြျဖစ္ေၾကာင္း ကုိေတာ့အားလုံး လက္ခံၾကတယ္)
ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ စစ္မွန္တဲ့ သာသနာေတာ္ ရွည္ၾကာစြာတည္တံ့ဖုိ႔၊ ထြန္းကားျပန္႔ပြားဖုိ႔၊ ရဟန္းေတာ္သံဃာ၊ရဟန္းမသံဃာ၊လူဥပါသကာ၊ဥပါသိကာ ေတြဟာဆုိခဲ့တဲ့သုတၱံတရားေတာ္ေတြ ကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္နားၾကားသင့္တယ္၊ ပြားမ်ားဆင္ျခင္သင့္တယ္လုိ႔ ေက်ာက္စာမွာ တုိက္တြန္းေရးထုိးထားပါတယ္။
ေက်ာက္စာေတြထဲမွာေတာ့အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ေစတီေတာ္ေတြတည္ထားမူမွတ္တမ္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးဆုိခဲ့တဲ့ ေကာဏာဂမဏဘုရားရွင္ရဲ႕ ေစတီေတာ္ျပဳျပင္မႊမ္းမံမူမွတ္တမ္းကို သာေတြ႕ၾကရပါတယ္။ ‘’အေသာကရာဇသုတၱ’’ အစရွိတဲ့စာေပ၊သမုိင္းမွတ္တမ္းေတြထဲမွာေတာ့ ဘုရင္မင္းႀကီးရဲ႕ ဗုဒၶျမတ္စြာ၊ ဓါတ္ေတာ္ေတြ ပူေဇာ္ပုံကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တုိင္းျပည္ရဲ႕ ေနရာအႏွံ႔အျပားမွာ အမ်ားသူငါ ေကာင္းမူကုသုိလ္တရားေတြ တုိးပြားေစဖုိ႔ ေစတီေပါင္း ၈၄၀၀၀ ကုိ တည္ထားကုိးကြယ္ေစခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။ ဥပဂုတၱမေထရ္ျမတ္ရဲ႕ ဆုံးမတုိက္တြန္းမူနဲ႔ ‘’လုမၺိနီ၊ ဆရာနထ္က မိဂဒါ၀ုန္၊ ဗုဒၶဂါယာ၊ ကုသိနာရ္’’ စတဲ့ဗုဒၶ၀င္၊ အထြတ္အျမတ္ေနရာေတြကုိလည္း ဘုရားဖူးသြားခဲ့ၿပီး၊ သြားေရာက္ရာေနရာေတြမွာေစတီေတာ္ေတြတည္ထားခဲ့တယ္လုိ႔လည္း ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။ ေဂါတမဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕အႀကီးဆုံးတပည့္သာ၀ကေတြျဖစ္တဲ့ရွင္သာရိပုတၱရာမေထရ္ျမတ္နဲ႔ရွင္ေမာဂၢလာန္မေထရ္ျမတ္တုိ႔ရဲ႕အထိမ္းမွတ္ေစတီ ေတာ္ေတြ ကုိ လည္း တည္ထားခဲ့တယ္။
အေသာကမင္းႀကီးေခတ္ေနာက္ အိႏၵိယႏုိင္ငံကုိ ဘုရားဖူးၾကြေရာက္ခဲ့ၾကတဲ့ တ႐ုတ္ဘုရားဖူး ခရီးသည္ေတြျဖစ္တဲ့ ဖာရီယန္ နဲ႔ ရႊင္က်န္တုိ႔ရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြထဲမွာ ဒီ ေစတီေတာ္ေတြကုိဖူးေတြ႕ရေၾကာင္း ေရးသားထားပါတယ္။ မၾကာေသးခင္ ႏွစ္မ်ားက အိႏၵိယႏုိင္ငံအတြင္း ဗုဒၶ၀င္ ေစတီေတာ္ ေတြကုိ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ေတြ တူးေဖာ္ၾကတဲ့အခါဒီေစတီေတာ္ေတြရဲ႕ ေရွးအက်ဆုံး အစိတ္အပုိင္းေတြဟာ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ေခတ္ကုိ ရည္ညႊန္းေနတယ္ လုိ႔ ခန္႔မွန္းၾကရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီေရးသားမူမွတ္တမ္းေတြဟာ မွန္ကန္မယ္ လုိ႔ ယူဆၾကရပါတယ္။
အေသာကမင္းႀကီးဟာ ဗုဒၶ၀ါဒီ အျဖစ္အလြန္ထက္သန္တဲ့ သဒၶါတရားနဲ႔ ကူးေျပာင္းခဲ့ၿပီးဗုဒၶ၀ါဒတည္တံ့ျပန္႔ပြားဖုိ႔အ တြက္စြမ္းစြမ္းတမံအားထုတ္ခဲ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဘုရင္မင္းႀကီးကုိ ‘’ဓမၼာေသာက ဘုရင္ႀကီး’’ လုိ႔ အျမတ္တႏုိး ခ်ီးမြမ္း ေခၚဆုိၾကပါတယ္။ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ တရားဓမၼအျမင္ေတြဟာ အလြန္မြန္ျမတ္ၿပီး ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားလွပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း မင္းႀကီးရဲ႕ ဓမၼအျမင္ေတြကုိ တုိင္းသူ၊ ျပည္သားေတြဟာဘယ္ေလာက္ လုိက္နာက်င့္သုံးခဲ့ၾကတယ္၊ ဘယ္ေလာက္ နက္နက္႐ႈိင္း႐ႈိင္းနားလည္သေပါက္ခဲ့ၾကတယ္ ဆုိတာ ကုိေတာ့ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မသိၾကရပါဘူး။ အေသာက မင္းႀကီးဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ တရားဓမၼေတြကုိ အမ်ားဆုံးလုိက္နာက်င့္သုံးၾကတဲ့ ဗုဒၶတပည့္သာ၀က သံဃာအဖြဲ႕အစည္းကုိ အႀကီးအက်ယ္ ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းခဲ့တယ္။သုိ႔ေသာ္လည္းဒီလုိလွဴဒါန္းေထာက္ပံ့မူေတြေၾကာင့္ဘဲ၊ သံဃာအဖြဲ႕အစည္းမွာ မစင္ၾကယ္တဲ့ ပရိသတ္၊ သံဃာေတြ တုိးပြားလာေစခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ဗုဒၶ၀ါဒကုိမၾကည္ညိဳသူေတြအ တြက္သံဃာေတာ္ေတြကုိအလြန္ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းမူကႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ ဘ႑ာကုိ၀န္ထုပ္ေလးလံေစခဲ့တယ္လုိ႔ ယူဆၾကပါတယ္။
အေသာကမင္းႀကီး သက္ေတာ္ႀကီးရင့္တဲ့အခါ သူ႕ရဲ႕၀န္ႀကီးေတြနဲ႔မင္းညီမင္းသားေတြဟာ မင္းႀကီးရဲ႕ လွဴဒါန္းမူေတြကုိ ပိတ္ပင္တားျမစ္ခဲ့ၿပီးအေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ဆႏၵကုိဆန္႔က်င္ခဲ့တယ္လုိ႔‘’အေသာကရာဇသုတ္’’နဲ႔အျခားစာေပ၊သမုိင္းမွတ္တမ္းေတြမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး ေသရာေညာင္ေစာင္းမွာ လဲေလ်ာင္းရတဲ့ အခါ ဘုရင္မင္းျမတ္ဟာ လက္ထဲမွာကုိင္ထားတဲ့ ဆီးျဖဴသီး တစ္ျခမ္းကုိသာ သံဃာေတာ္အတြက္ လွဴဒါန္းခြင့္ရရွာတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီ သမုိင္းမွတ္တမ္းကုိ မွီးၿပီး ခန္႔မွန္းရ ရင္ေတာ့အေသာကမင္းႀကီးဟာ သက္ေတာ္ႀကီးရင့္တဲ့အခါ ၾသဇာအရွိန္အ၀ါ အေတာ္က်ဆင္းသြားခဲ့တယ္ လုိ႔ဆုိရမွာျဖစ္တယ္။ အေသာကဘုရင္ႀကီး နတ္ရြာစံၿပီးတာ နဲ႔ သိပ္မၾကာခင္မွာ ဘဲ၊ သူ စြမ္းစြမ္းတမံ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ အင္ပါယာႀကီးဟာ လည္း ၾသဇာအာဏာယုတ္ေလ်ာ့ က်ဆင္းသြားခဲ့ဲၿပီး ၿပိဳပ်က္ခဲ့ရတယ္။ ဒီလုိ ဘုရင္းမင္းျမတ္ရဲ႕ အင္ပါယာႀကီး ၾကာရွည္မခံဘဲ ၿပိဳကြဲသြားခဲ့ရလုိ႔ဘုရင္မင္းျမတ္ တည္တံ့ျပန္႔ပြားဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ တရားဓမၼေတာ္ေတြဟာ အက်ဳိးမထင္ေပၚဘူး လုိ႔ေတာ့ ယူဆလုိ႔ မရပါဘူး။ မင္းႀကီးရဲ႕ ဓမၼအျမင္၊ဓမၼတည္တံ့ျပန္႔ပြားမူ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကုိ သီးျခားတန္ဖုိးျဖတ္ရမွာျဖစ္တယ္။
(အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ယခုဘာသာျပန္လုိက္တဲ့မွတ္တမ္းကုိဂ်ပန္လူမ်ဳိးဗုဒၶစာေပပညာရွင္တစ္ဦးကေလ့လာျပဳစုထားတာျဖစ္ၿပီးသူ႕ရဲ႕ေလ့လာခ်က္ကုိအေမရိကန္ႏုိင္ငံ၊ဟာ၀ုိင္အီတကၠသုိလ္က ပညာရွင္တစ္ဦး အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ၿပီး႐ုိက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ ထားတာျဖစ္တယ္။ ဘုရင္မင္းႀကီးအေၾကာင္းဟာ သမုိင္းဆုိင္ရာဗ ဟုသုတတင္မကဘူး၊ခံစားမႈရသေပါင္းမ်ားစြာ ကုိပါ ေပးစြမ္းႏုိင္တာကုိ ေတြ႕ရပါတယ္။ ၾကည္ႏူးအားက်ဖြယ္၊တက္ ၾကြဂုဏ္ယူဖြယ္၊ သခၤမ္းစားယူဖြယ္ရသခံစားမူေတြ ကုိႏွလုံးသားတံခါးဖြင့္လွစ္ၿပီး ခံယူႏုိင္ၾကပါေစ၊ ခံယူႏုိင္ၿပီးအ ေသာကမင္းႀကီးကုိအတုယူ၍ဗုဒၶသာသနာေတာ္ႀကီးရွည္ၾကာစြာတည္တံ့ျပန္႔ပြားေရးအတြက္ မိမိတုိ႔စြမ္း ရာျဖင့္ရြက္ေဆာင္ႏုိင္ၾက ပါ ေစလုိ႔ ဆႏၵျပဳလိုက္ပါတယ္)
ဘိကၡဳေကသရ
ref: 1. History of Indian Buddhism: From Sakyamuini to Mahayana
by Hirakawa Akira, Translated from Japanese by Paul Groner
2. Ashoka’s Dhamma by Nirmal C. Sinha
3. The Edicts of King Asoka by Ven. S. Dhammika