ျမန္မာ့ေန႔မ်ားရဲ့အဓိပၸါယ္

ရက္သတၱတစ္ပတ္တြင္ ခုႏွစ္ရက္ရွိရာ ထုိရက္မ်ား တနဂၤေႏြ၊ တနလၤာ၊
အဂၤါ၊ ဗုဒၶဟူး၊ ႀကသပေတး၊ ေသာႀကာ၊ စေန ဟူ၍ အားလုံးသိၿပီး ၿဖစ္မွာပါ။ ေမးသူက ဘာေန႔လဲဟု ေမးလွ်င္ ဘယ္ေန႔ ၊ ဘယ္ေန႔ ဟူ၍
ေၿဖႀကသလုိ ေမြးေန႔၊ ေမြးရက္မ်ားကုိ ေမးလွ်င္လည္း တနလၤာသား ၊ အဂၤါသမီး စသၿဖင့္ ေၿဖႀကသၿမဲပါ။

သုိ႔ရာတြင္ ေန႔တစ္ေန႔စီ၏ အဓိပၸါယ္ကုိ သိသူကား ရွားလွပါတယ္။ ထုိေန႔အမည္မ်ားကုိ ပုဂံေခတ္ကတည္းက စတင္ေခၚေ၀ၚသုံးစြဲခဲ့တယ္
လုိ႔ ဦးဖုိးလတ္ရဲ႕ စာအုပ္မွာ ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။ ၎ေန႔အမည္မ်ားကုိ ယေန႔ေခတ္ေရးဟန္ ႏွင့္ ဆက္စပ္ၿပီး ေန႔တစ္ေန႔ခ်င္းစီ၏ အဓိပၸါယ္ကုိ ဗဟုသုတအၿဖစ္ တင္ၿပလုိက္ပါတယ္။

တနဂၤေႏြ = တန္ငင္ကုနယ္ (ပုဂံေခတ္အေရး)
တန္နင္ = ေန႔ + ကုနယ္ = ေန
ေန႔ေန = ေနေန႔

တနလၤာ = တန္နင္လာ (ပုဂံေခတ္အေရး)
တနင္ = ေန႔ + လာ=လ
ေန႔လ = လေန႔

အဂၤါ = အကၤာ။ အဂၤါ (ပုဂံေခတ္အေရး)
မီးက်ီမီးခဲကဲ့သို႔ နီရဲေသာအဆင္းရွိေသာ ၿဂဳိဟ္ = အဂၤါၿဂဳိဟ္

ဗုဒၶဟူး = ပုတၱဟူ ၊ ဗုဒၶဟူ (ပုဂံေခတ္အေရး)
ဗုဒၶဟူးၿဂဳိဟ္ကုိပင္ ေခၚၿခင္း

ရာဟု = ရာဟု = ဖမ္းသူ၊ ေနလတုိ႔ကုိဖမ္းသူ အသူရိန္နတ္
ဗုဒၶဟူးေန႔ေနာက္ပုိင္း မြန္းတည့္ခ်ိန္မွ ညဥ့္သန္းေခါင္အခ်ိန္ကုိ ရာဟု ဟုမွတ္သားႀကပါတယ္။

ႀကာသပေတး = ႀကသပတိယ္၊ ႀကာသပတိ ( ပုဂံေခတ္အေရး )
စကား၏ အရွင္ ၊ စကားကုိအစုိးရသူ။

ေသာႀကာ = သုႀကာ (ပုဂံေခတ္အေရး)
ၿဖဴစည္ေတာက္ထြန္းေသာ ၿဂဳိဟ္။

စေန = စနိယ္ (ပုဂံေခတ္အေရး)
ၿဖည္ညင္းေလးေဆးစြာသြားေသာၿဂဳိဟ္။

တကယ္ေတာ့ ၿမန္မာေန႔အမည္အားလုံးမွာ ၿဂဳိဟ္အမည္မ်ားပင္ ၿဖစ္ ပါတယ္။ ေရွးပညာရွိမ်ားက ၿဂဳိဟ္မ်ားကုိ အစြဲၿပဳကာ ၿမန္မာေန႔မ်ားကို အမွတ္အသားၿပဳခဲ့ဟန္တူပါတယ္။ ဤမွ်ဆုိလွ်င္ ၿမန္မာေန ႔အမည္ မ်ား၏ ေရွးအေခၚအေ၀ၚႏွင့္ အဓိပၸါယ္ကုိ အႀကမ္းသေဘာေလာက္
ေတာ့ အားလုံးသိႀကၿပီလုိ႔ ထင္ပါတယ္။

Ref:
ၿမန္မာေန႔မ်ား - ဦးဖုိးလတ္
ၿမန္မာ့သမုိင္း၀င္ သမုိင္းတင္ခဲ့ေသာ ၿဖစ္ရပ္မ်ား - နႏၵာမုိးႀကယ္