“ကေနာင္မင္းသား”

“ကေနာင္မင္းသား”
ကေနာင္မင္းကို ကေနာင္မင္းသား(သုိ႕) ကေနာင္မင္းသားၾကီးဟု ေခၚေ၀ၚသံုးႏႈန္းၾကသည္က မ်ားသည္။ စင္စစ္အားျဖင္႔ ျမန္မာ႕နန္းတြင္းအေခၚအေ၀ၚအရဆုိလွ်င္ အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္ေသာ ကေနာင္ကုိ ကေနာင္မင္းဟုသာ ေခၚရမည္ျဖစ္သည္။ မင္းသား (သုိ႕)မင္းသားၾကီး ဆုိသည္မွာ အိမ္ေရွ႕မင္းထက္ အဆင္႔နိမ္႔သည္။
ကေနာင္မင္းသား(ျမန္မာ ၁၁၈၁-၁၂၈၁) သည္ျမန္မာႏုိင္ငံ ကုိယ့္မင္းကုိယ္ခ်င္းဘ၀ႏွင့္ေနစဥ္ကပင္ ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ ေခတ္သစ္ႏုိင္ငံတခု ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည့္ ျမန္မာမင္းသားၾကီး တစ္ပါး ျဖစ္သည္။
လူသုံးကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္မႈ နည္းစံနစ္ ေျပာင္းလဲျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ လူ႔သမုိင္းတြင္ ေခတ္တစ္ေခတ္မွ အျခားေခတ္တစ္ေခတ္သုိ႔ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ရသည္ျဖစ္ရာ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္လည္း ၁၉ ရာစု ႏွစ္မ်ား အလယ္ေလာက္က ေခတ္ေျပာင္းလဲျခင္းကုိ ဖန္တီးေပးသည့္ အျဖစ္ အပ်က္မ်ားေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
ေအာက္ျမန္မာျပည္တြင္ျဗိတိသွ်တုိ႔ ေရာက္ရွိ ၾကီးစုိးလာျခင္း၊ ကုိယ့္မင္း ကုိယ္ခ်င္းေနေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ အထက္ပုိင္းသည္ ထုိစဥ္အခါက တုိးတက္လ်က္ရွိေသာ ဥေရာပႏုိင္ငံအခ်ဳိ႔ႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈမ်ား ရရွိလာျခင္း ေၾကာင့္ လူသုံးကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္မႈ နည္းစနစ္တုိ႔၏ အေျခခံျဖစ္ေသာအသစ္အဆန္း ထြင္မႈေျပာင္းလဲမႈတုိ႔သည္ အထက္ ျမန္မာျပည္သုိ႔ ေရာက္ရွိလာကာ ေခတ္ကုိေျပာင္းလဲေစႏုိင္မည့္အခြင့္အလမ္းမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။ ထုိအခြင့္အလမ္းမ်ားကို အျမင္က်ယ္စြာႏွင့္ အသုံးျပဳၾကေသာ ထုိေခတ္ျမန္မာေခါင္းေဆာင္တုိ႔တြင္ အေရး ပုိမိုပါ၀င္ခဲ့သူကုိ ရွာေဖြလွ်င္ကေနာင္မင္းသားၾကီးကုိပင္ ေတြ႔ရေပမည္။
အတၳဳပၸတၱိ အက်ဥ္း
ကုန္းေဘာင္ေခတ္ အမပူရ ဒုတိယျမိဳ႔တည္ သာယာ၀တီမင္း (၁၈၃၇-၁၈၄၆)ႏွင့္ `သီရိသုစႏၵာမာလာမေဟ´ဘြဲ႔အမည္ရွိ ေရႊဘိုမင္းတရားႀကီး၏ ေတာင္ေဆာင္ေတာ္၊ ေက်ာက္ေမာ္ျမိဳ႔စား မိဖုရားတုိ႔တြင္ သားေတာ္ႏွစ္ပါးတုိ႔ ထြန္းကားခဲ့ရာ သားအၾကီးမွာ ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္း ျဖစ္၍ အငယ္မွာ သတုိးမင္းရဲေက်ာ္ထင္ ဘြဲ႔ခံ ကေနာင္မင္းသား ျဖစ္ေလသည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၈၁ ခုေတာ္သလင္း လျပည့္ေက်ာ္၂ရက္ တနဂၤေႏြေန႔တြင္ ဖြားျမင္၏။ ဖြားစဥ္က မီးေနေဆာင္သုိ႔မေရာက္မီ ေတာင္ေဆာင္၌ဖြားျမင္သျဖင့္ ခမည္းေတာ္က ေမာင္ေတာင္မင္းဟု ကုိယ္တုိင္မွည့္ေခၚခဲ့၏။ ခ်စ္စႏိူးေခၚေသာ ငယ္မည္မွာ `ထိပ္တင္ေကာက္´ ျဖစ္၍ မင္းသားလတ္အဆင့္တြင္ မင္းတပ္ျမိဳ႔ကုိစားခဲ့ရသည္။ ေနာင္ေတာ္ပုဂံမင္း (၁၈၄၆-၁၈၅၃)ထီးနန္းဆက္ခံေတာ္မူေသာအခါ `သီရိသုမဟာ ဓမၼရာဇာ´ဟူေသာ ဘြဲ႔ေတာ္ႏွင့္ ကေနာင္ျမိဳ႔ကုိ စားရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကေနာင္မင္းဟု တြင္ေလသည္။
သို႔ေသာ္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ ပုဂံမင္းအား ေနာင္ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းကေရႊဘိုမွပုန္ကန္ရာတြင္ အတူဦးေဆာင္ပါ၀င္ခဲ့သည္။ သကၠရာဇ္ ၁၂၁၄-ခုႏွစ္၊ သက္ေတာ္ (၃၃)ႏွစ္တြင္ ေရႊဘိုမင္းတရားႀကီး၏ အေနာက္နန္းေတာ္ မိဖုရား (အေနာက္နန္းမေတာ္မျမေလး)၏ သမီးေတာ္ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္ႏွင့္ လက္ထပ္ေတာ္မူၿပီးလွ်င္ တပယင္း၊ ေတာင္တြင္းႀကီး၊ ပဥၥလငါးၿမိဳ႕ႏွင့္ စေလၿမိဳ႕မ်ားကို စားရေလသည္။
ကေနာင္မင္းသားသည္ အိမ္ေရွ႕စံမင္းသား (နန္းညြန္႕နန္းလ်ာမင္းသား) လည္းျဖစ္ၿပီး ထီးနန္းစည္းစိမ္ႏွင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုဆက္ခံရန္အခြင့္ရွိသူျဖစ္ေနေပရာ ထိုအခြင့္အေရးကို မက္ေမာၾကေသာ တူေတာ္မ်ား (ျမင္ကြန္းမင္းသားႏွင့္ ျမင္းခုန္တိုင္ မင္းသား) တို႔၏လုပ္ႀကံမႈေၾကာင့္ ကံေတာ္ကုန္ခဲ့ရသည္။ ကေနာင္မင္းသား ကံေတာ္ကုန္စဥ္ သက္ေတာ္မွာ (၄၇)ႏွစ္သာ ရွိေသးသည္။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ရွိ နန္းတြင္း အေရးအခင္းမ်ားမွာ သမိုင္းတင္ထားသည္ထက္လည္း ပိုမိုရႈပ္ေထြးေနတတ္သည္။
ကေနာင္မင္းသားသည္ သာယာဝတီမင္း၏ သားေတာ္ ၊ မင္းတုန္းမင္း၏ ညီေတာ္ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္ ၿပီးဆံုးကာနီးတြင္ မင္းတုန္းမင္းသားႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ ေနာင္ေတာ္ ပုဂံမင္းကို ပုန္ကန္ ျခားနားခဲ့ၿပီး ၁၈၅၃ ၊ ဇူလိုင္ (၁၁) တြင္ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္ကာ ကေနာင္မင္းသားက အိမ္ေရွ႕မင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္းႀကီးသည္ ဘာသာေရး ကိုင္းရႈိင္းသူ ျဖစ္ၿပီး ကေနာင္ မင္းသားမွာမူ စီမံခန္႔ခြဲေရးတြင္ ႏိုင္နင္းသူ ျဖစ္သည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ပညာေတာ္သင္မ်ား ေစလႊတ္၍ ဗမာ့တပ္မေတာ္ကို ေခတ္မွီေစရန္ ေခတ္မွီ လက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ စစ္လက္နက္မ်ား ထုတ္လုပ္သည့္ စက္ရံုမ်ားလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ကေနာင္မင္းသားသည္ ဧရာဝတီျမစ္ရိုးအတိုင္း ဆန္တက္လာမည့္ ၿဗိတိသွ်တို႔၏ စစ္သေဘၤာမ်ားကို တားဆီးႏိုင္ရန္ ေရျမႇဳပ္ဗံုးကို တီထြင္စမ္းသပ္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဘာသာတရား ကိုင္းရႈိင္းသည့္ ႏိုင္ငံေတာ္ ျဖစ္သည့္ အားေလွ်ာ္စြာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားက ေရသတၱဝါမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးေၾကာင္း ေျပာၾကား ကန္႔ကြက္သျဖင့္ ေရျမႇဳပ္ဗံုး ထုတ္လုပ္မႈ စီမံကိန္းကို ရပ္တန္႔ခဲ့ရသည္။ ထိုနည္းတူပင္ အျခားေသာ စက္မႈထူေထာင္ေရး ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ားမွာလည္း ၄င္းကြယ္လြန္ျပီးခ်ိန္မွ တစ္စစႏွင့္ ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရသည္။ အခ်ိဳ႕စက္ရံုမ်ားကိုမူ အဂၤလိပ္တို႔ မႏၱေလးကို သိမ္းယူအျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ျပန္လည္ျပီး လည္ပတ္ခဲ့ၾကေသးသည္။
ကေနာင္မင္းသားကို တိုင္းသူျပည္သားမ်ားက ခ်စ္ၾကည္ေလးစားၾကၿပီး ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းတြင္ မင္းသားႀကီးသာ လုပ္ႀကံ မခံခဲ့ရပါက ျမန္မာျပည္ သည္နယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္သို႔ ဤမွ်ေလာက္လြယ္ကူစြာ၊ ေစာစီးစြာ မေရာက္ႏိုင္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။[2]
ထိုစဥ္က အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္စသည့္ ႏိုင္ငံတို႕က ကိုလိုနီနယ္ေျမမ်ားရရွိရန္ အၿပိဳင္အဆိုင္ လံုးပမ္းေနၾကျခင္းျဖစ္ရာ အေထြေထြ ေခတ္ေနာက္က်ေနေသာ ပေဒသရာဇ္ႏိုင္ငံမ်ားအဖို႔ အေႏွးႏွင့္အျမန္သာကြာျခားၿပီး နယ္ခ်ဲ႕လက္တြင္းသက္ဆင္းၾကရန္ တာစူေနေပသည္။ ကေနာင္မင္းသားမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ပိုင္စိုးသူမဟုတ္သျဖင့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ကာကြယ္မႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ျခယ္မႈမ်ား မလြတ္ကင္းေသးေခ်။
ကေနာင္မင္းသားသည္ မိဖုရားႏွင့္ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ေပါင္း ၅၂-ပါးရွိသည္။ အိမ္ေရွ႕ မိဖုရား လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္တြင္ ျမင္ေသာ သားေတာ္ ၂ ပါး၊ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ ၅ဝ တြင္ ျမင္သည့္ သားသမီးေပါင္း ၁ဝ၂၊ စုစုေပါင္း သား ၅၃၊ သမီး ၅၂။ ေျမးေယာက်္ား ၁၈၊ ေျမးမိန္းမ ၂၁၊ သားသမီးေျမး ေယာက်္ား မိန္းမ စုစုေပါင္း ၁၄၄ ရွိသည္။
အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္မင္းသားႏွင့္ မင္းတုန္းမင္းတို႔ ဆံုေသာအခါ သားေတာ္၊တူေတာ္မ်ားအား စိတ္မခ်ေၾကာင္း ေလွ်ာက္တင္တင္ေသာအခါ မင္းတုန္းမင္းက `ေအး...ေမာင္ပုေရ...ေနာင္ေတာ္ဘုရားကလည္း သီလ၀တို႔ကို စိတ္မခ်ဘူး။ ေမာင္ပုကလည္း ေမာင္ညိဳတို႔ကို ဂ႐ုမစိုက္၊ သူတို႔ကလည္း ထေနာင္းပင္က မီးတက်ည္ဆိုသလို လာၾကလိမ့္ဦးမည္´ဟု မိန္႔ေတာ္မူသည္။
* ေမာင္ညိဳဆိုသူမွာ ပန္းထိမ္းမင္းသားကို ဆိုလိုသည္။
* သီလ၀ဆိုသည္မွာ ျမင္ကြန္းမင္းသားကို ဆိုလိုသည္။
* ေမာင္ပုဆိုသည္မွာ ကေနာင္မင္းကို မင္းတုန္းမင္းက ငယ္စဥ္အခါက ညီပုေလးဟု ခ်စ္စႏိုးေခၚတြင္ရာမွ အရြယ္ေရာက္လာေသာအခါ ေမာင္ပု ဟုေခၚဆိုေလသည္။
ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းတြင္ ကေနာင္မင္းသား လုပ္ႀကံခံရၿပီး မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးမွာလည္း လက္မတင္ေလး လြတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ ကေနာင္မင္းသားႏွင့္အတူ မလြန္မင္းသား၊ စကုမင္းသား၊ ျပင္စည္မင္းသား သံုးပါးလည္း အသက္ဆံုးပါးရသည္။ အိမ္ေရွ႕မင္းႏွင့္ မင္းသားမ်ား လုပ္ၾကံခံရသည္မွာ သကၠရာဇ္၁၂၂၈-ခုႏွစ္၊ ဒုတိယ၀ါဆိုလျပည့္ေက်ာ္(၇)ရက္ေန႔၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၆၆-ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ(၂)ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႔တြင္ ျဖစ္သည္။ သၿဂၤဳိဟ္သည္မွာ သကၠရာဇ္၁၂၂၉-ခုႏွစ္၊ နယုန္လဆန္း(၅)ရက္ေန႔တြင္ ျဖစ္ရာ (၁၁)လၾကာမွ သၿဂၤဳိဟ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ၾကားတြင္ ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္းႏွင့္ ပန္းထိမ္းမင္းသား အေရးအခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚေန၍ အေလာင္းမ်ားကို ေခါင္းသြင္းၿပီး နန္းေျမဘံုသာ စံနန္းေတာ္ ေဆာင္မဘံုတြင္ ခင္းက်င္းထားပံုရသည္။
သကၠရာဇ္၁၂၂၉-ခုႏွစ္၊ နယုန္လဆန္း(၅)ရက္ေန႔တြင္ နန္းေျမဘံုသာ စံနန္းေတာ္ ေဆာင္ေတာ္မကို ဖ်က္သိမ္း၍ အိမ္ေရွ႕မင္းသၿဂၤဳိဟ္ရန္ အုတ္ဂူ၊ ၎အနီးတြင္ မလြန္မင္းသား၊ စကုမင္းသား၊ ျပင္စည္မင္းသားတို႔ကို သၿဂၤဳိဟ္ရန္ အသီးသီး တန္းစီ၍ အုတ္ဂူတည္ၿပီးလွ်င္၊ ၎ဂူအေရွ႕ႏွစ္ေတာင္အကြာတြင္ စႏၵာမုနိ ႐ုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ကိန္း၀ပ္ပူေဇာ္ရန္ အုတ္ျပသာဒ္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ အေနာက္ဘက္မွ ေစတီႀကီးကိုလည္း စႏၵာမုနိ ႐ုပ္ပြားေတာ္ ကိုစြဲ၍ စႏၵာမုနိ ဘုရားဟုေခၚေလသည္။ ေစတီႏွင့္ ႐ုပ္ပြားထားရာ အုတ္ျပသာဒ္အၾကားကား အိမ္ေရွ႕မင္းႏွင့္ မင္းသားမ်ား၏ အေလာင္းမ်ားကို အုတ္ခံုေပၚတြင္ ျမဳတ္ႏွံထားသည္။ အိမ္ေရွ႕မင္း၏ အုတ္ဂူကို အုတ္ျပသာဒ္ငယ္ လုပ္ထားသည္။ ၎အုတ္ျပသာဒ္ငယ္ကို ေစတီႏွင့္ စႏၵာမုနိ ႐ုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ဂႏၶကုဋိတိုက္ႏွင့္ အုတ္႐ိုးသြယ္ဆက္ထားေသးသည္။ [3]
ကေနာင္မင္းသား ရုပ္ကလာပ္အား မႏၱေလးေတာင္ ေျခရင္းရွိ ဂူသြင္းသၿဂိဳလ္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ စစ္အစိုးရလက္ထက္တြင္ ကေနာင္မင္းသား၏ အုတ္ဂူကို စႏၵာမုနိေစတီ ဘုရားဝင္းအတြင္း ေရြ႔ျပီး အခု မႏၱေလးေတာင္အသြား လမ္းဆံုမွာ အုတ္ဂူတည္ထားသည္။
ကိုးကား
1. ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ျမင္ကြန္းညီအစ္ကိုႏွင့္ ပတိမ္းမင္းသားပံုကန္မႈ (အ႒ာရသ မဂၢဇင္း၊ အမွတ္တစ္)
2. ေနထြတ္၏ ‘မႏၲေလးအဘိဓာန္’ စာအုပ္
3. ေရႊကိုင္းသား၏ ႏွစ္(၁၀၀)ျပည့္ မႏၲေလး